پیشینه تاریخی
با بررسی‌های باستان‌شناسی که از انسان‌های اولیه و بقایای آن‌ها صورت گرفته‌است مشخص شده که زندگی انسانها در این منطقه به حدود ۲ میلیون سال پیش باز می‌گردد.
در قرن دوازدهم ميلادي بود كه مردم قبيله "شونا" (Shona) وارد اين سرزمين شدند و در جنوب زامبياي امروزي، امپراطوري "امونه موتاپا" (Mwene Mutapa) را تشكيل دادند. در قرن شانزدهم بود كه مردم "لوبا" (Luba) و "لوندا" (Lunda) در اين سرزمين امپراطوري كوچك زئير را تشكيل دادند. اروپايي ها در قرن هجدهم ميلادي وارد اين امپراطوري ها شد. بدين ترتيب نخستين پرتغالي ها وارد زامبيا شد. زامبيا، كه پيش از اين به "رودزياي شمالي" معروف بود، در قرن نوزدهم شاهد تجارت برده توسط پرتغالي ها و اعراب بود.
در سال 1851 ميلادي بود كه "ديويد ليوينگ استونا" (David Livingstone) بعنوان اولين ميسيونر انگليسي پا به زامبيا نهاد. طولي نكشيد كه انگليسي ها بر سرزمين هاي رودزياي شمالي مسلط شدند. همزمان با كشف مس در رودزياي شمالي، سلطه انگليسي ها بر اين سرزمين بيشتر مي شد. در سال ۱۸۸۹ و در زمان حکمرانی سسیل رودز و پادشاهی لوانیکا، سیسیل رودز موفق شد امتیاز بهره برداری از معادن را از پادشاه بگیرد، همچنین پادشاه با فرستادن مهاجرین جدید به منطقه نیز موافقت کرد. در آن زمان این منطقه زیر نظر کمپانی آفریقای جنوبی بریتانیا بود.
پس از بازدید کاشفان اروپایی از این منطقه در سده هیجده، زامبیا در اواخر قرن نوزده مستعمره بریتانیا شد و فرمانروایان آن از سوی لندن گمارده می‌شدند. از سال ۱۹۲۴ منطقهٔ زامبیای کنونی به عنوان مستعمرهٔ بریتانیا شناخته شد.
از سال ۱۹۵۳ تا ۱۹۶۴ میلادی انگليسي ها براي كنترل بخشي از جنوب قاره آفريقا، "فدراسيون رودزيا و نياسالند" را تشكيل دادند، كه البته 10 سال بيشتر دوام نياورد. "رودزيا" (Rhodesia) به دو بخش رودزياي شمالي (زامبيا) و رودزياي جنوبي (زيمبابوه) تقسيم مي شد و "نياسالند" (Nyasaland) نيز همان كشور مالاوي امروزي است.

استقلال زامبیا و برگزاری اولین انتخابات
"كنت کائوندا" (Kenneth Kaunda)، كه بعد ها رهبر آزادي بخش زامبيا لقب گرفت، در سال 1960 ميلادي "حزب استقلال ملت متحد" (UNIP) را تاسيس نمود و مبارزات خود را بر عليه سلطه اقليت سفيد پوست گسترش داد. در ۲۴ اکتبر ۱۹۶۴ رودزیای شمالی رسما از این فدراسیون جدا و با نام «زامبیا» از بریتانیا اعلام استقلال کرد. متاسفانه در دهه هاي 1980 و 1990 كاهش بهاي مس و وقوع يك خشكسالي طولاني، آسيب فراواني بر اقتصاد زامبيا وارد آورد.
يكي از اصلي ترين برنامه هاي کائوندا اجراي طرح اصلاحات ارضي و سپردن زمين هاي زامبيا به صاحبان اصلي سياه پوست خود بود. اين طرح در دهه 60 و 70 ميلادي پيگيري شد كه البته مشكلاتي هم، از جمله كاهش محصولات كشاورزي و افت شرايط اقتصادي، را به همراه خود آورد.
در سال 1972 ميلادي مقامات زامبيا اعلام كردند كه اين كشور به وسيله سيستم جمهوري تك حزبي اداره خواهد شد. بدين ترتيب حزب UNIP حزب حاكم بر زامبيا شد. اين سيستم حكومتي در سال 1991 ميلادي منسوخ و "جنبش چند حزبي براي دموكراسي" (MMD) در انتخابات سال 1991 پيروز شده و "فردريك چيلومبا" (Frederick Chiluba) به عنوان رئيس جمهور زامبيا انتخاب گرديد.
در دهه 70 ميلادي، زامبيا و حزب UNIP كمك هاي مطلوبي را به همسايه جنوبي، رودزياي جنوبي (زيمبابوه)، ارائه كردند تا استقلال خود را كسب كند.
کنت کائوندا نخستین رئیس جمهور زامبیا بعد از استقلال بود. وی در سال ۱۹۷۲ فعالیت تمام احزاب مخالف دولت را ممنوع اعلام کرد. بازار جهانی مس در سال ۱۹۷۵ فرو ریخت، و از آنجا که اقتصاد زامبیا متکی به مس می‌باشد و سومین صادرکننده مس در دنیا می‌باشد ضربهٔ اقتصادی زیادی به این کشور وارد کرد و باعث بالا آوردن بدهی‌های سنگین دولت از جمله به آمریکا و شوروی شد، همچنین تورم شدید نیز بر اقتصاد زامبیا حکمفرما شد. از آن پس شورش‌ها در زامبیا آغاز شد که در جریان آن چندین هزار تن کشته شدند. با افزایش فشارهای داخلی، کائوندا در ماه مه ‌۱۹۹۱ از کشور خارج شد.

انتخابات چند حزبی در زامبیا
زامبيا در سال 1991 شاهد برگزاري انتخابات رياست جمهوري بود. در اکتبر 1991 انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی که با شرکت 9.2 میلیون رای دهنده انجام شد. فردریک چی لوبا (متولد 1943) بریاست جمهوری برگزیده شد و دولت جدید در نوامبر 1991 تشکیل گردید.
در ۳۱ اکتبر ۱۹۹۱ انتخاباتی به صورت چندحزبی و دموکراتیک در زامبیا برگزار شد و رئیس جمهور جدید فردریک چیلوبا انتخاب شد. چیلوبا با شعار اصلاحات اقتصادی و متحول کردن زندگی مردم به قدرت رسید. او در آغاز با سیاست‌های خصوصی سازی و ایجاد بازار سهام سعی در سر و سامان دادن به اقتصاد آشفتهٔ زامبیا را داشت که نتایج آن چندان امیدوارکننده نبود.
انتخابات بعدي، در سال 1996، با جنجال همراه بود و مخالفان دولت حاكم اعتراض خود را از نتايج انتخابات علني مي كردند. در انتخابات سال 1996 ميلادي چيلومبا بار ديگر رياست جمهوري را براي خود احراز كرد. اين در حالي بود كه قانون اساسي تغيير داده شده به كنت کائوندا اجازه نداد كه در انتخابات شركت كند. کائوندا (رئیس جمهوری پیشین) در سال ۱۹۹۷ قصد کودتا علیه دولت چیلوبا را داشت که کودتای او با شکست مواجه شد، پس از این کودتای نافرجام، کائوندا دستگیر و راهی زندان شد.
زامبيا در سال 1997 ميلادي شاهد تلاش برخي مخالفان از جمله کنت کائوندا، براي كودتا بود، كه البته بي نتيجه باقي ماند و 53 نفر از عاملان آن در سال 1999 ميلادي محكوم شدند. درست يك سال بعد بود كه جنگ هاي داخلي آنگولا و فرار برخي از آن ها به خاك زامبيا، اوضاع اين كشور را تحت تاثير قرار داده بود. در همان سال (2000 ميلادي) سازمان ملل متحد اعلام كرد كه بيش از 60 هزار شورشي از كشور جمهوري دموكراتيك كنگو گريخته و وارد زامبيا شده اند.
وزير محيط زيست كابينه دولت، "بن امويلا" (Ben Mwila)، در سال 2000 ميلادي تصميم داشت كه در انتخابات سال 2001 ميلادي خود را به عنوان كانديدا معرفي نمايد. اما همين موضع باعث اخراج وي از حزب MMD و سپس از كابينه دولت شد.
در سال 2001 ميلادي، رئيس جمهور چيلومبا با برخي مشكلات روبرو شد. از يك طرف حزب FDD مخالف آن بود كه چيلومبا براي سه بار متوالي رئيس جمهور زامبيا شود و از طرفي مدير كمپين تبليغاتي وي به مخالفت با چيلومبا برخاست و اظهار داشت كه مي خواهند پرده از فساد مالي سه وزير كابينه چيلومبا بردارد. البته وي قبل از بيان مستدلات به قتل رسيد. همچنين بيش از 2 ميليون نفر از مردم زامبيا به دليل فقر و خشكسالي دچار گرسنگي بودند.
در سال ۲۰۰۱ و پایان دورهٔ ریاست جمهوری چیلوبا، وی قصد در تغییر در قانون اساسی را داشت که بتواند برای یک دورهٔ دیگر رئیس جمهور باقی بماند که با اعتراضات داخلی موفق به انجام این کار نشد. سپس چیلوبا از قدرت کنار رفت و معاونش، "لوي امواناواسا" (Levy Mwanawasa) در ژانویهٔ ۲۰۰۲ رئیس جمهور زامبیا شد.
در ژوئن ۲۰۰۲ فساد مالی رئیس جمهور سابق (چیلوبا) افشا شد و او متهم شد که میلیون‌ها دلار از بودجهٔ کشور را بالا کشیده‌است. چیلوبا در فوریهٔ ۲۰۰۳ بازداشت و تبعید شد. اما در سال 2004 ميلادي بخشيده شد. ولي با كمال تعجب تنها پس از اندكي بار ديگر به اتهام انجام 6 جرم دستگير شد.
امواناواسا در انتخابات سال 2006 ميلادي نيز موفق شد جايگاه خود را تا سال 2011میلادی تثبيت كند اما وی در سال 2008میلادی درگذشت و راپیا باندا بعنوان معاون رئیس جمهور تصدی این پست را در اختیار گرفت تا اینکه در انتخابات زودهنگام در همان سال بصورت رسمی بعنوان رئیس جمهور زامبیا معرفی شود.
باندا تنها با 30 هزار راي بيشتر از "مايكل ساتا" از حزب جبهه ميهني، توانست پيروز انتخابات گردد. ناظران بين المللي از روند انتخابات از مديريت كميسيون انتخابات زامبيا ابراز رضايت نمودند، اگرچه راي دهندگان از سال 2005 ميلادي ثبت شده بودند و براي اين انتخابات ثبت نام جديدي صورت نگرفت. باندا در 2 نوامبر 2008 سوگند ياد كرد و در 14 نوامبر اعضاي كابينه خود را اعلام نمود. باندا قول داده بود تا مبارزه با فساد و تجارت دوستانه را كه از گذشته شروع شده بود،‌ ادامه دهد.
در انتخابات سال 2012میلادی مایکل ساتا توانست در رقابت با باندا او را شکست داده و بر مسند ریاست جمهوری تکیه زند.