انتخابات چهارمين دوره پارلمان حزبي و مجالس استاني آفريقاي جنوبي 22 آوريل (دوم ارديبهشت) در حالي برگزار مي شود که "ياکوب زوما" رييس حزب کنگره ملي آفريقاي جنوبي (اي ان سي) همچنان چند سروگردن بالاتر از همه رقباي خود ايستاده است.

در بخش نخست اين گزارش به برخي دلايل برتري نسبي رييس حزب کنگره ملي در اين دوره از رقابت هاي انتخابات پارلمان حزبي آفريقاي جنوبي پرداخته شد .
دلايل ديگر اين برتري حزبي اي.ان.سي که چنانچه اين بار نيز دو سوم آراي حزبي پارلمان را کسب کند، صاحب پست رياست جمهوري به رياست زوما و در نتيجه کابينه کشور نيز خواهد شد، بدين قرار است:
*** تاثير ارزش هاي قبيله اي در ساختار قدرت آفريقاي جنوبي
نظام قبيله اي آفريقاي جنوبي اقتضائات خاص خودش را دارد، از اينرو برخي از کارشناسان مسايل سياسي عمده ترين دليل شکاف بين اعضاي حزب کنگره ملي آفريقا در يک دهه اخير را تفاوت وابستگي قبايلي آنان عنوان مي کنند و از طرفي ديگر امنيازي براي زوما است.
"نلسون ماندلا" و "تابو امبکي" رييس جمهوري مخلوع از قبيله "خوزا"مي باشند. در مقابل، زوما از قبيله "زولو" است که در دو دوره رياست جمهوري امِبکي، او مقامات کليدي را به افراد هم قبيله اش واگذارنموده بود و قبايل ديگر سهم چنداني در هرم قدرت نداشتند.
افراد قبيله زولو که عموما تاريخ شکوهمندي را نسبت به قبايل ديگر در آفريقاي جنوبي دارا مي باشند و به اعتقاد تحليلگران غالبا افرادي احساسي بوده و هدايت آنها به سمت اهداف سياسي رهبران آنها بسيار آسان است.
امروزه مثلا اکثر زولوها که قبيله غالب کشور هستند پشت سر زوما قرار دارند، ولي سوتوها به حزب کنگره خلق (کوپ) شاخه منشعب شده از اي.ان.سي به رهبري "لکوتا" که امبکي هم در اين زير گروه قرار مي گيرد، تعلق خاطر دارند.
يکي ديگر از دلايل برتري زوما اين است که امروزه پنج استان از 9 استان آفريقاي جنوبي به خصوص شاخه ي زنان و جوانان حزب کنگره از رهبري اين حزب حمايت مي کنند.
البته در کنار اين دو شاخه، زوما از حمايت ساير قبايل نيز برخوردار است. قبايل کوچکتر اميدوارند که با به رياست رسيدن زوما و به دنبالش به رياست جمهوري رسيدنش، آنان بتوانند در هرم قدرت سهيم شوند. سهمي که بعد از فروپاشي آپارتايد و روي کار آمدن دولت دمکراتيک از آن بي نصيب بودند.
از طرفي "خاله ما موتلانته" رييس جمهوري فعلي نيز چندي پيش گفته بود نمي خواهد رييس
جمهوري باشد، بلکه مشاور رييس جمهوري و يا رييس حزب کنگره ملي شدن را همچنان ترجيح مي دهد.
*** نقطه ضعف هاي امبکي برگ برنده زوما
يکي ديگر از برگ هاي برنده زوما در اين انتخابات، استفاده تبليغاتي او از برخي عملکردهاي منفي امبکي، رقيب وي در طول دوره رياست جمهوري اش است که البته امبکي تکنوکراتي با مدرک دکتراي از دانشگاه هاي غربي نيز هست.
از چند ماه قبل از برگزاري اين انتخابات، بسياري از تحليلگران مسايل سياسي از زوما به عنوان برنده اين ميدان رقابتي با امبکي و ديگر احزاب سياسي نيز نام مي بردند. چرا که پيش از اينکه مخالفان سياست داخلي و خارجي امبکي در داخل و در سطح رسانه هاي غربي او را به خودکامگي و توسل به قدرت متهم کنند که البته متهم کردند، او خود در سال 2005
(1384) چند روز قبل از برگزاري انتخابات تعيين رياست حزب در پولوکوانه به اين مساله اعترافات کرده بود.
امبکي، رييس جمهوري وقت که بيشتر تابع تشريفات و ارتباطات رسمي و غير عوام پسندانه بود، صادقانه اعتراف کرد که در دوران رياست جمهوريش با مردم چندان ارتباطي نداشته است و همچنين بسياري از تصميمات سياسي را به صورت شخصي اتخاذ مي کرد و در بسياري از موارد تبادل نظري با حزب کنگره ملي آفريقا نداشته است.
همين امر موجب شد رقباي درون و برون حزبي او دست به دست هم داده از اين اعترافات به عنوان مستمسکي براي کوبيدن وي استفاده کرده و در نهايت او را که پس از ماندلا از شخصيت کاريزماتيک داخلي و اعتبار منطقه اي و بين المللي بالايي برخور دار بود، با تبليغات سوء، از ميدان رقابت سياسي کشور بدر برند .
در حالي که زوما به دليل کم سوادي، در عين سادگي در رفتار و منش اجتماعي، از يک پيچيدگي شخصيتي و سياسي کاري خاص خود نيز برخوردار است، به گونه اي که شخصيت عامه پسندش به او اجازه داده است در ميتينگ هاي مختلف طبقات پايين جامعه حضور يافته و با شرکت در مراسم سنتي و رقص و پايکوبي و تغيير لباس و ظاهر رسمي بيشتر از ديگر رقباي حزبي خود و حتي رهبران احزاب ديگر محبوبيت مردمي کسب کند.
رهبران ديگر احزاب رقيب کنگره ملي و طرفداران آنها بيشتر با طبقات اقليت مرفه و تکنوکرات جامعه تعامل دارند و زوما را به اتخاذ رفتارهاي بسيار سخيف اجتماعي متهم مي کنند.
اين درحالي است که همين رفتار به ظاهر ساده لوحانه زوما، همچنان او و اي.ان.سي را به عنوان بزرگترين شخصيت و حزب مردمي نزد افکار عمومي کشور جا انداخته است تا جايي که اين حزب همچنان حدود 70 درصد از کرسي هاي پارلمان را در اختيار خود دارد.
امبکي که 9 ماه قبل با يک نطق کوتاه استعفاي خود را اعلام کرد، علاوه بر قرار گرفتن در زمره رهبران مبارزه عليه آپارتايد، يکي از شاخص ترين چهره هاي آفريقايي بود که در بسياري از بحران هاي اين قاره وساطت مي کرد.
وي با ميانجيگيري خود، بحران هاي ساحل عاج، جمهوري کنگو و بحران تقسيم قدرت در زيمبابوه را به سرانجام رساند، اما به رغم موفقيت هاي بين المللي و منطقه اي، در سياست داخلي بازنده بود به گونه اي که متهم به فساد سياسي، پرونده سازي و ترغيب دادستان و دادگستري به تدارک اتهام عليه زوما رقيب سياسي خود شد و سرانجام از دور سياست داخلي و در نتيجه خارجي کشور کنار رفت.
امبکي به رغم موفقيت در سياست خارجي، به دليل برخي ناپختگي در تصميم گيري هاي انفرادي در سياست داخلي و خودرايي در اين امور مورد انتقاد رقبا قرار گرفت.
بطور مثال، يکي از مشهورترين اظهارنظرهاي تابو امبکي در مورد ريشه هاي بيماري ايدز است که موجب عصبانيت مديران سازمان بهداشت جهاني شد و براي آفريقاي جنوبي فاجعه به بار آورد.
وي طي يک اظهار نظر و در شرايطي که آمار ايدز در آفريقا و به ويژه آفريقاي جنوبي به شدت در حال گسترش بود، اعلام کرده بود که ماجراي ايدز يک توطئه بين المللي است و فکر نمي کند ويروس "اچ.آي.وي" عامل بيماري ايدز باشد و شايعه اپيدمي شدن بيماري ايدز و گسترش اين ويروس ساخته و پرداخته شرکت هاي داروسازي است تا محصولات خود را به آفريقا بفروشند.
حتي وزير بهداشت کابينه وي نيز اعلام کرده بود: ترکيبي از سير، ليمو ترش، روغن زيتون و سيب زميني بهترين درمان براي مبتلايان به ايدز است.
"وي دي" جايي ديگر خطاب به مردم آفريقاي جنوبي که 40 درصد آنان شغلي ندارند و قيمت سوخت و غذا روزانه شان نيز روز افزايش است، گفته بود: تاکنون کسي از اطرافيانش را نديده است که در اثر بيماري ايدز مرده باشد.
پيرو اين مجادلات بود که دولت وي اعلام کرد: داروي ARV که براي مبارزه با ايدز در سراسر دنيا تجويز مي شود، سمي است و توزيع آن ممنوع شد.
اما پس از افزايش نگران کننده شمار کساني که در اثر بيماري ايدز جان خود را از دست داده بودند و تلاش سازمان هاي مستقل، داروي ARV بار ديگر از سال 2004 از طريق کلينيک هاي دولتي بين مبتلايان به اين بيماري مهلک در سراسر کشور توزيع شد، ولي کسي پاسخگوي هزاران خانواري نبود که در اثر مداخله غيرکارشناسانه امبکي در مسايل پزشکي، يکي از کسانشان را در اثر ابتلا به ايدز از دست داده بودند.
از مدت ها پيش اقبال امبکي با چالش هاي مهمي مواجه شده بود و کمتر از يک سال پيش کنگره ملي آفريقا از انتخاب او به عنوان رهبر کنگره امتناع کرد و ياکوب زوما رقيب او را به عنوان رهبر حزب برگزيد و وي را مجبور به ترک پست رياست جمهوري آفريقاي جنوبي کرد.
*** زوما به رغم چپ روي، اينبار در سياست خارجي راهنماي به راست مي زند
چند سالي است که اختلاف سليقه هاي درون حزبي در اي.ان.سي که در واقع در اساس تابع مشي چپ سوسياليستي بود، به شکل دو دسته از طرفداران اقتصاد آزاد غربي به رهبري امبکي و پيروان مشي چپ گرايي به سرکردگي زوما رخ نمود.
اما زوما اين بار به رغم تابعيت از مشي سنتي چپ گرايانه در سياست و اقتصاد، به دليل جلب توجه غربي ها سياستي سيال را در پيش گرفته است و چندي پيش در گردهمايي انتخابات پارلماني خود اعلام کرده بود که مشي دوستانه گذشته با سرمايه گذاران خارجي را در سياست خارجي رها نخواهد کرد.
درحالي که حزب کمونيست آفريقاي جنوبي و اتحاديه بزرگ کارگري آفريقاي جنوبي موسوم به "کوساتو" با حدود 9 ميليون عضو همچنان بزرگترين نهاد و تشکيلات کارگري و اثر گذار در معادلات اجتماعي اين کشور بازويي براي اين حزب و زوما هستند.
زوما به دول غربي اطمينان داد که سياست اقتصاد آزاد و درهاي باز را کنار نخواهد گذاشت، سياستي که به رقيب سياسي وي امبکي تعلق داشت.
دول غربي در چند ماه گذشته در تحليل اين دوره انتخابات آفريقاي جنوبي ابراز ترديد کرده بودند که حزب حاکم اي.ان.سي مثل گذشته همچنان سياست اقتصاد چپ گرايانه خود را ادامه خواهد داد و لذا در سيستم سياسي و اقتصادي خارجي دولت بعدي اين کشور جايي براي سرمايه گذاري هاي خارجي نخواهد بود.
اما زوما در اين مراسم انتخاباتي رسما به کشورهاي خارجي اطمينان داد که جاي نگرايي نيست و درهاي اقتصاد کشور براي سرمايه گذاري خارجي همچنان باز است.
البته اين درحالي است که رييس جمهوري فعلي آفريقاي جنوبي 10 روز پيش فرمان "او. آر تامبو" به عنوان بالاترين نشان ويژه طلايي کشور را تقديم "فيدل کاسترو" رهبر کوبا کرده بود.
*** برخورداري از حمايت سرمايه داران عمده کشور
برخي اقتصاددانان داخلي و خارجي حمايت دو ميليونر سياه پوست آفريقاي جنوبي از شخص زوما را که البته از نامزدهاي رياست جمهوري در دوره قبل انتخابات درون حزبي کنگره ملي هم بودند، نقطه مثبتي براي موفقيت وي در اين دوره ارزيابي مي کنند.
"توکيو سِکسوآله" و "سِرآل راموفازا"، دوعضو قديمي حزب کنگره ملي که چندي را هم در زندان جزيره روبن با ماندلا به سر برده بودند، بعد از فروپاشي آپارتايد و روي کار آمدن دولت دمکراتيک توانستند وارد هرم قدرت شوند.
"موسيما گابريل سکسويله" که به دليل علاقه وافرش به ورزش کاراته چريکي معروف به "توکيو" است، بازرگان موفقي بشمار مي رود که نخستين فعاليت هاي حزبي خود را در دهه 60 ميلادي با پيوستن به "جنبش آگاهي سياهان استيو بيکو" آغاز کرد و "ماتاملا سيريل رامافوسا" نيز از او به عنوان شخصيتي نام مي برند که محبوب "نلسون ماندلا" نخستين رييس جمهوري بعد از شکست آپارتايد آفريقاي جنوبي است و همچنان مايل به او است.
توکيو پس از کناره گيري از سياست به تجارت الماس روي آورد و به سرعت به يکي از معتبرترين چهره هاي بازرگاني آفريقاي جنوبي تبديل شد، بطوريکه گفته مي شود، سرمايه او در حال حاضر به بيش از يک ميليارد دلار مي رسد.
فعاليت هاي توکيو در سازمان هاي خيريه سياهپوستان و تلاش هاي او براي پيشبرد ورزش کشور، به ويژه کوشش براي تضمين موفقيت آفريقاي جنوبي در ميزباني مسابقات فوتبال جام جهاني 2010، از او چهره نسبتا محبوبي ساخته است.
در هر حال اين دو تاجر متنفذ با کمک قانون "بي.اي.اي" و ارتباط سياسي شان توانستند در کوتاه مدت به دو تن از ميليونرهاي سياه پوست کشور تبديل شوند که به باور تحليلگران، از آنجايي که امبکي آنها را از خود رانده بود، زوما اين بار خود محور عمل نکرده و با کمک و مشاوره اين دو، برگ برنده سياسي و اقتصادي ديگري را نيز در دست خود گرفته است که به نوعي ضمانت ملي و سياسي او را نيز در اين رقابت ها به عهده گرفته اند.
ایرنا