خبرگزاري فارس- "بوش" به "قذافي" وعده مي‌داد كه در صورت پاي بندي به تعهداتش در خصوص مسايل هسته‌اي، روابط به مراتب بهتري بين واشنگتن و طرابلس وجود دارد تا كشوري ازادتر و مرفه‌تر را برپا كند.

به گزارش فارس، انديشكده "كنترل تسليحات" در گزارشي به قلم "پيتر كريل" مي‌نويسد: معمر قذافي، رييس جمهور ليبي كه مدت طولاني در مسند قدرت بود با اعلام انصراف كشورش از برنامه‌هاي ساخت سلاح‌هاي كشتار جمعي و پذيرش بازرسان بين‌المللي براي تاييد پاي‌بندي ليبي به تعهداتش، بسياري از كشور‌هاي جهان را شوكه كرد.

بر اساس اين‌ گزارش، به دنبال اعلام قذافي، بازرساني از آمريكا، انگليس و ديگر سازمان‌هاي بين المللي تلاش در جهت برچيدن برنامه هاي توليد سلاح‌هاي كشتار جمعي ،شيميايي و همچنين موشك‌هاي بالستيك دور برد ليبي را آغاز كردند. واشنگتن نيز متعاقبا قدم‌هايي را براي عادي سازي روابط دو جانبه با طرابلس راكه به طور اساسي در سال 1981 قطع شده بود، برداشت.

در پي آغاز روند تسليم محض و بلاشرط حاكم ليبي در برابر غرب، مقام هاي وقت دولت امريكا از جمله "كاندوليزا رايس" و "جان بولتون" بارها تلاش نمودند اقدام حاكم ليبي را در اين زمينه الگو و نمودي قابل پيروي براي ساير كشورهايي كه امريكا آنها را به تكثير هسته اي و عدم پيروي از تعهدات بين المللي متهم مي سازد، وانمود نمايند.

حال بايد ديد پاداش­هاي مورد ادعاي مقام امريكايي براي ليبي چه بوده و چه فرجامي را براي معمر قذافي رقم زد.

در بخش نخست گاه شمار خلع سلاح ليبي و روابط با آمريكا، وقايع تا 5 آوريل 1999 بررسي شدند و در اين بخش، حوادث مهم تا خلع سلاح كامل و بهبود رابطه با امريكا پرداخته مي‌شود.

* فشار آمريكا بر ليبي جهت پذيرفتن مسئوليت ماجراي لاكربي

مي 1999: بنابر اظهارات "مارتين اينديك"، از معاونين وقت وزارت خارجه آمريكا مقامات ليبي پيشنهاد از بين بردن برنامه‌اي توليد سلاح شيميايي را طي گفتگو‌هاي سري با آمريكا در ميان مي گذارند.

در 10 مارس 2004، "اينديك" طي مقاله‌اي منتشره در روزنامه فايننشال تايمز فاش مي‌كند كه مقامات آمريكايي قبل از مذاكره با ليبي راجع به موضوع سلاح‌هاي شيميايي اين كشور با اصرار از آن ها مي خواهند تا با خانواده هاي قربانيان ماجراي هواپيماي "پن آمريكن" به توافق رسيده و مسئوليت بمب‌گذاري را بر عهده بگيرند.

* تلاش ليبي براي بازگشت به دوران هسته‌اي

1999ـ2000: بر اساس گزارشي كه در تاريخ 31 مارس 2005 از سوي كميسيون ويژه آمريكا در امور سلاح هاي كشتار جمعي انتشار يافت، آژانس هاي اطلاعاتي آمريكايي طي سال‌هاي 1999 و 2000 تلاش در راه كسب اطلاعات تازه اي كه بر اساس آن ليبي به تجديد وضعيت هسته اي، موشكي و برنامه‌هاي ساخت سلاح بيولوژيكي روي آورده است را آغاز مي‌كنند.

تا سال 2000، گزارش هاي انتشار يافته نشان مي‌داد كه محموله‌اي از فن آوري سانتريفيوژ از سوي "عبدالغدير خان"، دانشمند هسته‌اي اسبق پاكستان عازم ليبي بوده و به‌دنبال تعليق تحريم‌ها از سوي سازمان ملل متحد، اين كشور تلاش جهت كسب سلاح شيميايي را فزوني بخشيده است.

بنابر گزارش سال 2003 سيا، طرابلس تماس‌هايي را با منابع و متخصصين خارج از كشور و عمدتا اروپاي غربي جهت كسب قطعات هسته اي و شيميايي آغاز كرده است.

سال 2001

31 ژانويه 2001: سه قاضي احكام دادگاه "پن آمريكن" را صادر كردند. بر اين اساس، "عبدالباسط علي محمد المگراهي"، با 270 فقره قتل مجرم شناخته شده و ديگر مظنون، يعني "لامن خليفه فهيمه" تبرئه شد.

* آغاز تهديدهاي "جان بولتون" نو محافظه كار

19 نوامبر 2001: "جان بولتون"، معاون وزير امور خارجه آمريكا در امور نظارت بر تسليحات و امنيت بين الملل طي نشست بررسي سلاح هاي بيولوژيكي اظهار كرد كه ليبي احتمالا تعهدات خود در زمينه عدم توسعه و به‌كارگيري سلاح‌هاي بيولوژيكي كشتار جمعي را نقض كرده است.

اين اولين باري است كه آمريكا در نشستي ديپلماتيك يك كشور غير متعهد را اين چنين محكوم مي‌كند.

سال 2002

6 مه 2002: بولتون طي سخنراني در انديشكده "هريتج" اشاره مي كند كه ليبي و سوريه فن آوري دو منظوره ـ كاربردي جهت توليد جنگ افزار بيولوژيكي را از طريق كوبا بدست آورده‌اند. كالاهاي دو منظوره به آن گروه از كالاهايي اطلاق مي شوند كه هم مصرف نظامي و هم غير نظامي دارند.

3 اوت 2002: جورج دبليو بوش، رييس جمهور وقت آمريكا با تمديد قانون "ايلسا" كه در سال 2001 به تصويب رسيده بود تحريم عليه ايران و ليبي را تا پنج سال ديگر تمديد كرده و ميزان اوليه 40 ميليون دلار سرمايه گذاري براي اعمال تحريم هاي ممكن را به 20 ميليون دلار كاهش مي دهد.

سال 2003

12 فوريه 2003: "جورج تنت"، رييس سيا، طي شهادت مكتوب دركنگره عنوان مي كند كه "ليبي" به طوري آشكار تمايل به راه اندازي مجدد جنگ افزار‌هاي شيميايي خود دارد.

* رايزني انگليس و آمريكا با ليبي براي لغو تحريم ها

اوايل مارس 2003: مقامات اطلاعاتي ليبي درگفتگو با همتايان انگليسي خود به رايزني راجع به نحوه از ميان برداشتن برنامه هاي توليد سلاح هاي كشتار جمعي مي پردازند و البته نتايج مذاكرات بعدي كه مقامات آمريكايي نيز در آن حضور داشتند تاكنون مخفي نگه داشته شده است.

"فلنت لوريت"، از اعضاي شوراي امنيت ملي در مورخ 23 ژانويه طي مقاله‌اي منتشره در روزنامه نيو‌يورك تايمز مي‌نويسد: واشنگتن پيشنهاد متقابل صريحي را به طرابلس درباره برنامه هاي توليد سلاح كشتار جمعي ليبي مطرح مي سازد. مقامات آمريكايي بطور ضمني به ليبي پيشنهاد مي دهند كه تحريم ها عليه اين كشور در صورت از ميان برداشتن قابل اثبات اين برنامه‌ها رفع شدني هستند. اين نشست درست يك ماه پيش از تهاجم آمريكا به عراق صورت گرفت.

5 آوريل 2003: بولتون طي گفتگو با راديو "ساوا" كه در زمان تهاجم آمريكا به عراق براي ايران، ليبي و سوريه پيام ارسال مي كند اعلام داشت هزينه تعقيب ساخت سلاح هاي كشتار جمعي بطور بالقوه بسيار سنگين است.

* لغو تحريم هاي تحميلي با حربه پرداخت غرامت به آمريكا

12 سپتامبر 2003: شوراي امنيت سازمان ملل متحد با 13 راي مثبت تحريم هاي تحميلي بر ليبي را لغو كرد. آمريكا و فرانسه در اين بين راي ممتنع(!) دادند. اين اقدام شوراي امنيت در پي واكنش ليبي و توافق در پرداخت غرامت به بازماندگان قربانيان لاكربي و نيز پذيرش رسمي طرابلس به عنوان مسئول بمب گذاري صورت مي گيرد.

ليبي در يازدهم سپتامبر با پرداخت غرامت به خانواده‌هاي قربانيان سال 1989 بمب گذاري خطوط هوايي "يو تي اي" موافقت مي كند اما توافق براي افزايش ميزان پرداخت غرامت در ژانويه 2004 صورت مي گيرد.

البته "جيمز بي كانينگهام"، سفير آمريكا، در اين باره توضيح مي‌دهد كه واشنگتن به‌خاطر اين كه بطور جدي نگران ديگر رفتارهاي ليبي است(!) تحريم بر عليه اين كشور را رفع نمي‌كند.

كانينگهام مي‌افزايد: تلاش ليبي در ارتقا زير ساخت هاي هسته اي موجب بروز اين نگراني شده است. وي طرابلس را متهم به فعاليت در پي توسعه سلاح‌هاي بيولوژيكي و شيميايي كرد.

بولتون نيز چهار روز بعد با ارائه شهادت دركميته روابط بين الملل آمريكا دوباره تهديد اخيرش را مبني بر اين كه هرگونه تلاش از سوي كشورهاي تعقيب كننده مسير برنامه هاي ساخت سلاح كشتار جمعي هزينه گزافي را برايشان در بر دارد، تاكيد مي‌كند.

4 اكتبر 2003: مقامات ايتاليايي و آلماني يك فروند كشتي حامل قطعات سانتريفيوژ ساخت مالزي را به مقصد ليبي مصادره مي كنند. بوش بعدا طي سخنراني در دانشگاه دفاع ملي در تاريخ 11 فوريه 2004، مصادره اين كشتي را موفقيت اطلاعاتي مهمي توصيف كرد.

برخي مقامات آمريكايي نيز سپس از موضوع مصادره اين كشتي و نقش مهم آن در متقاعد كردن ليبي در راه شفاف سازي راجع به برنامه هاي اين كشور در زمينه ساخت سلاح هاي كشتار جمعي دفاع كردند.

رويكرد جديد ليبي

19 دسامبر 2003: وزير خارجه ليبي آشكارا عزم طرابلس را در از ميان برداشتن برنامه هاي ساخت سلاح هاي كشتار جمعي اعلام مي كند. طرابلس متعاقبا متعهد به حذف برنامه هاي توليد سلاح هسته اي و شيميايي مي شود و پايبندي خود به "ان پي تي" و معاهده عدم اشاعه سلاح هاي بيولوژيكي و نيز پذيرش معاهده عدم توليد سلاح‌هاي شيميايي را اعلام مي كند.

ليبي همچنين موافقت خود را با پذيرش پروتكل الحاقي در زمينه پادمان‌هاي آژانس بين‌المللي هسته‌اي كه اختيارات آژانس بين المللي هسته‌اي را جهت بازرسي از فعاليت‌هاي هسته‌اي مخفي اين كشور بيشتر مي كند، اعلام مي‌كند.

ليبي به‌علاوه بازرساني را براي تاييد تعهد خود با توافقات صورت گرفته و كمك در مسير از ميان برداشتن برنامه هاي ساخت سلاح هاي كشتار جمعي دعوت مي كند.

* ادعاي نخ‌نما شده تامين رفاه و مدرن كردن ليبي از سوي آمريكا

در اين بين مقامات آمريكايي و انگليسي موضع اخير ليبي را ستوده بطوري كه "بوش" مي‌گويد: در صورتي‌كه اين كشور به تعهدات خويش پايبند بوده و آن را بطور جدي اجرا كند امكان روابط به مراتب بهتري بين واشنگتن و طرابلس وجود دارد.

بوش همچنين قول كمك به طرابلس را با بيان اين جمله كه "اگر ليبي در پي اصلاحات داخلي باشد، كشوري آزاد تر و مرفه تر را مي سازد" بيان مي كند.

27 دسامبر 2003: محمد البرادعي، دبيركل وقت آژانس بين المللي هسته اي با ديدار از ليبي فرايند ارزيابي و تاييد فعاليت اين كشور را در زمينه از بين بردن برنامه هاي ساخت سلاح هسته اي شروع مي كند.

* ادعاي جديد يك رسانه انگليسي

سال 2004

4 ژانويه 2004: روزنامه ساندي تايمز چاپ لندن با انتشار مصاحبه اي با پسر قذافي به نقل از وي عنوان مي كند كه ليبي با كمك عبدالقادرخان، دانشمند هسته‌اي پاكستان نقشه چگونگي ساخت سلاح هاي هسته اي را كسب كرده است.

6 ژانويه 2004: ليبي معاهده منع آزمايش سلاح هاي هسته‌اي را مي پپذيرد كه بر اساس آن آزمايش جنگ افزار‌هاي هسته اي ممنوع شده است. هر چند كه اين معاهده هنوز به مرحله اجرا در نيامده است.

طرابلس همچنين به معاهده از ميان برداشتن سلاح‌هاي شيميايي ملحق مي شود و بر اين اساس اين كشور بايد به طور كامل انبار‌هاي سلاح هاي شيميايي و ظرفيت توليدش را تا قبل از 29 آوريل 2007 از بين ببرد.

18 ژانويه 2004: مقامات آمريكايي و انگليسي با حضور در ليبي حذف و از بين بردن سلاح‌هاي كشتار جمعي و انبارهاي آن را مشاهده مي كنند.

"پائولا دي ساتر"، معاون وزير خارجه آمريكا، در زمينه تاييد و تعهد امور مرتبط با طرح از ميان برداشتن سلاح هاي كشتار جمعي در تاريخ 26 فوريه به كميته روابط خارجي سنا مي‌گويد كه مقامات ليبي آماده همكاري درباره جنبه‌هاي بي‌شماري از برنامه‌هاي كشورشان در زمينه ساخت سلاح كشتار جمعي هستند.

* سفر اولين قانون گزار آمريكايي به ليبي بعد از يك دهه

24 ژانويه 2004: "تام لانتوس"، نماينده دموكرات سناي آمريكا، كه عضو اقليت كميته روابط بين‌المللي مجلس نمايندگان اين كشور است، اولين قانون گزار آمريكايي لقب مي‌گيرد كه طي دهه اخير به ليبي مسافرت مي كند.

27 ژانويه 2004: مقامات آمريكايي حدود 55 هزار پوند اسناد و سازه هاي مرتبط با برنامه هاي ساخت موشك بالستيكي ليبي را به واشنگتن انتقال مي دهند.

اين مواد و قطعات شامل اورانيوم هگزا فلورايد، دو سري كامل از نسل دوم سانتريفيوژهاي ساخت پاكستان و قطعات اضافي سانتريفيوژ، تجهيزات و اسناد مرتبط را شامل مي شوند.

در 15 مارس، "اسپنسر آبراهام"، وزير انرژي آمريكا، انتقال هوايي اسناد و قطعات را تنها به مثابه نوك كوه يخي ناميد و گفت كه اين ها تنها نمايشگر 5 درصد از مجموع مواردي است كه آمريكا از ليبي در زمينه برنامه هاي ساخت سلاح هسته اي بازيافته است.