خبرگزاري مهر-روسيه بار ديگر در سال گذشته آبستن تحولات مهمي بود. برخي از اين تحولات ريشه در سياست خارجي خود كشور و برخي ديگر تاثيراتي است كه بر اثر تحولات بيروني بر آن وارد شده است.
1- انتخابات در روسيه
مهمترين تحولات سال گذشته براي روسيه در صحنه داخلي انتخابات پارلماني اين كشور بود كه در اين كشور برگزار و روسيه متحد به رهبري ولاديمير پوتين نخست وزير اين كشور در آن اكثريت كرسي را بدست آورد اين انتخابات مورد قبول مخالفين قرار نگرفت و اين كشور دچار ناآرامي هايي شد.
آمريكا و اتحاديه اروپا نتايج انتخابات را زير سؤال برده و با حمايت از مخالفان خوستار تجديدنظر در آن شدند و اين مسئله تنش ها در روبط غرب و اين كشور را بيشتر كرد، زيرا كه روسيه موضع گيري غرب را در اين باره دخالت در امور داخلي خود تلقي كرد.
نخست وزير روسيه در سخناني پيش از برگزاري انتخابات در كنگره حزب "روسيه واحد" تقريباً تحولات آينده را پيش يبني كرد و گفت: برخي قدرتهاي بدهكار با دادن پول به برخي ها در روسيه بر آن هستند تا در انتخابات هاي آتي اين كشور به اهداف خود برسند.
"ولاديمير پوتين" گفت: ما مي دانيم كه در اين روزها در آستانه انتخابات دوماي كشوري و رياست جمهوري در روسيه، نمايندگان برخي از كشورهاي خارجي متاسفانه افرادي را با پول جمع كرده، آموزش هاي لازم را به آنها داده و آنها را براي انجام مقاصد تعيين شده ترغيب مي كنند تا بدين ترتيب بتوانند بر روند انتخابات در كشور ما تاثير بگذارند.
سردي روابط روسيه با غرب پس از انتخابات تبديل به يكي ديگر از اختلافات بين دو طرف در كنار سپر دفاع موشكي و ديگر مسائل شد.
2- سپر موشكي همچنان مسئله ساز در روابط روسيه و آمريكا
سپر دفاع موشكي آمريكا در شرق اروپا؛ روماني و تركيه از چالش هاي مهم در روابط روسيه با آمريكاست بشمار مي رود كه اين اختلاف گرچه ريشه اي چند ساله دارد، اما هر سال ابعاد جديدتري به خود مي گيرد واعلام اينكه ناتو حاضر است در اين باره به روسيه تضمين بدهد كاري از پيش نبرده و در كاهش اختلافات مؤثر نبوده است.
2.1) پيشينه بحث
آمريكا در ماه ژانويه سال جاري (2007) به دو كشور لهستان و جمهوري چك كه پيشتر از اقمار شوروي بودند و در حال حاضر از اعضاي اتحاديه اروپا و ناتو هستند، پيشنهاد داد تا يك سامانه دفاع ضد موشكي شامل 10 موشك رهگير در لهستان و يك سيستم راداري را در خاك آنها مستقر كند.
ايالات متحده توجيه خود را از اين اقدام مقابله با تهديدات موشكي كشورهايي مانند ايران اعلام كرده، اما روسيه به عنوان مخالف اصلي استقرار چنين سامانه اي بر اين باور است كه تهران فاقد چنان توان موشكي است كه بتوانند منافع واشنگتن را مورد هدف قراردهند، لذا به باوركرملين هدف استقرارچنين سامانه اي ازسوي آمريكا دراروپاي شرقي، كنترل و تسلط بر سيستم هاي موشكي روسيه است.
ناتو همچنين در آوريل 2008 قراردادي را در بخارست امضا كرد كه طي آن يك سامانه سپر دفاع موشكي در اروپا ايجاد شود كه فقط محدود به سامانه ضد موشكي نباشد بلكه موشك هاي ميان برد و حتي هواپيماهاي بدون سرنشين شناسائي را نيز در بر بگيرد.
تاخير در اجرايي شدن آن نيز اين بوده كه باراك اوباما، رئيس جمهوري جديد آمريكا حاضر نبود پروژه مربوط به دوران بوش را ادامه بدهد و مي خواست پروژه جديدي را جايگزين آن نمايد. ولي نكته مثبت در پروژه اوباما در اين زمينه اين است كه اين پروژه خيلي گسترده تر از پروژه بوش بوده و از منطقه بالكان گرفته تا درياي سياه، قفقاز تا تركيه و حتي منطقه خليج فارس را در بر مي گيرد.
2.2) ابعاد جديد مسئله در سال جاري
اما مشكلي كه در سال جديد به ابعاد سپر دفاع موشكي آمريكا در مرزهاي روسيه افزوده شده تلاش ايالات متحده براي استقرار سامانه جديد در تركيه است.
روسيه اين سامانه را كه قرار است در "مالاتيا" در تركيه مستقر شود تهديدي براي خود دانسته و از آمريكا خواسته است تا در اين باره احتياط كند. "سرگئي لاوروف" در مصاحبه اخير خود با خبرگزاري اينترفكس روسيه كه اولويتهاي ديپلماسي روسيه در 2012 را بر مي شمرد به اين اختلافات اشاره كرد و گفت: توانايي واشنگتن براي شنيدن نگراني‌هاي قانوني ما در رابطه با برنامه ساخت پدافند ضدموشكي جهاني آمريكا كه در شكل كنوني آن خطراتي براي امنيت روسيه دارد براي روابط دو طرف اهميت تعيين كننده‌اي خواهد داشت.
وزير خارجه روسيه افزود: با اطمينان مي شود گفت كه مسائل پدافند ضد موشكي در سال 2012 همچنان يكي از نكات كليدي، در وهله اول در امور "يورو-آتلانتيك" باقي خواهد ماند.
وي افزود: روسيه سعي بر اين دارد كه نگراني‌هايش در رابطه با برنامه آمريكا براي استقرار اجزاء پدافند ضد موشكي در اروپا به شكل ضروري در نظر گرفته شود. در غير اين صورت ناچار خواهيم بود به شكلي كه ديميتري مدودف رئيس جمهوري روسيه 23 نوامبر اعلام كرد واكنش نشان دهيم كه البته اين واكنش بستگي به اين كه چه كسي سكاندار كاخ سفيد خواهد بود، نخواهد داشت.
وزير خارجه روسيه مي گويد: نبود پيشرفت در اين مورد باعث خوشبيني نمي شود. برغم اين مسائل، گفتگو در مورد پدافند ضد موشكي بين كشورهاي ما ادامه دارد. هدف ما جستجوي راه حل مثبت در برگيرنده منافع امنيتي روسيه است. اميدواريم در واشنگتن هم در نهايت امر، عقل سليم دست بالا را بگيرد.
2.3) روسيه و ناتو
گرچه اختلافات روسيه و ناتو در سال هاي گذشته ابعاد وسيع تري داشت. علاوه بر سپر دفاع موشكي به توسعه پيمان آتلانتيك شمالي در شرق و مرزهاي روسيه هم شامل مي شد، اما اين اختلافات در سال 2011 بيشتر متمركز بر سپر موشكي و ابعاد پيچيده تر آن بود تا جايي كه سرگئي لاوروف در نشست وزيران خارجه ناتو و روسيه كه نندي پيش پس از نشست بن 2 در بروكسل برگزار گرديد به آن اشاره كرد.
لاوروف همچنين در مصاحبه با اينترفكس نيز به اين اختلافات اشاره مي كند اما تلاش دارد تا از عمق آن كاسته و بر افقهاي روشن همكاري تاكيد كند.
وي مي گويد: [در سال 2011] برغم اختلافات موجود، تعامل با پيمان آتلانتيك شمالي را گسترش داديم. مسئله ايجاد معماري امنيت برابر و تقسيم ناپذير در كانون گفتگوي ما با ناتو قرار داشت. ما بعد از تنظيم اين مسئله بر اساس در نظر گرفتن منافع يكديگر وارد مرحله نوين مشاركت خواهيم شد.
ترسيم اين چشم انداز روشن از سوي اين مقام ارشد روسيه در حالي است كه هنوز دو طرف درباره ايجاد سيستم دفاعي مشترك به هيچ نتيجه اي نرسيدند و "آناتولي سرديوكف" وزير دفاع روسيه پس از نشست وزراي دفاع روسيه و ناتو در خردادماه بدون پنهان كردن نااميدي خود از اين نشست، گفت: ما پاسخ هاي مثبت و روشني دريافت كرديم. ترس ما كاهش نيافت و ناتو نتوانست پيشنهاد روسيه را درباره دفاع موشكي در شرايط كنوني بشنود.
3. سازمان تجارت جهاني؛ اميدواري پس از 18 سال
عضويت روسيه در سازمان تجارت جهاني هم از موضوعاتي است كه ريشه چند ساله دارد. اين كشور 18 سال است كه براي اين مهم تلاش مي كند اما هر باربا مانع و يا بهانه اي روبرو مي شود. يكبار مخالفت لهستان مانع از آن مي شود يكبار تنش با گرجستان. همچنين اختلافات در باره مونتاژ اتومبيل در روسيه از ديگر موانعي بود كه اين بار در روابط اين كشور با اروپا بروز كرده بود، اما اخيراً حادثه مهم سياسي رخ داد. تصميم پيوستن روسيه به سازمان تجارت جهاني تاييد شد. پس از تصويب اين قرارداد روسيه به عضو تمام عيار سازمان تبديل مي شود.
لاوروف اين مسئله را "مرحله نوين همگرايي روسيه در سيستم اقتصاد جهاني" نام مي گذارد و مي گويد:از طرف خود آماده مساعدت به تأمين ثبات اقتصادي بين‌المللي و كشف راههاي مؤثر تنظيم موقعيتهاي بحراني و تقويت ساختارهاي بين‌المللي چندجانبه هستيم.
4. موضوع هسته اي ايران و تاكيد بر مواضع گذشته
برنامه هسته اي ايران و تحريم هاي يكجانبه و خارج از چارچوب بين المللي و شوراي امنيت از ديگر مسائل مطرح در سياست خارجي روسيه در برابر ايران است. روسيه تحريم هاي خارج از شوراي امنيت و قطعنامه هاي سازمان ملل متحد را قبول ندارد و همين مسئله از ديگر موضوعات مورد بحث بين اين كشور و غرب بشمار مي رود.
اوضاع پيرامون برنامه اتمي ايران همچنان مسئله جدي باقي مانده است مطلبي كه لاوروف در مصاحبه اخير خود بر آن تاكيد دارد.
وي مي گويد: متأسفانه اينجا راه حل سريعي براي امر مشاهده نمي شود. ايران به ناديده گرفتن درخواستهاي قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل و شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي ادامه مي دهد و كشورهاي غربي بطور فزاينده راه رويارويي با تهران را پيشه كرده، مجازاتهاي جديدي اعمال مي كنند كه به مراتب از چارچوب مأموريتهاي عدم گسترش فراتر مي رود. علاوه بر اين، اين اواخر تهديد توسل به زور عليه ايران بيشتر و بيشتر مطرح مي شود. در اين شرايط اقدام فعال براي جلب ايران به حل سياسي و ديپلماتيك اوضاع پيرامون برنامه اتمي آن را ادامه مي دهيم. بنظر ما جايگزيني براي اين امر وجود ندارد، از تنظيم بلندمدت و جامع مسئله از راه گفتگوي متكي بر رويكرد مرحله به مرحله و متقابل حمايت مي كنيم.
5. خاورميانه و نقش كم رنگ روسيه در تحولات
بيداري اسلامي مهمترين مسئله سياسي جهان و خاورميانه در سال گذشته بود. اين تحولات بقدري گسترده بود كه بيشترين تاثير را بر سياست خارجي تمامي قدرت هاي منطقه اي و بين المللي گذاشت و البته روسيه هم از اين قاعده مستثني نبود و اين اهميت تا به آنجا بود كه مسئله فلسطين در سياست خارجي اين كشور كم رنگ شد و به موضوعي درجه 2 و حاشيه اي در تحولات خاورميانه بدل شد.
روسيه مخالفت خود را با اقدام نظامي ناتو عليه ليبي اعلام كرد و اين حمله را به بهانه حفظ جان شهروندان و غير نظاميان صورت گرفت نقض آشكار قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل در اين باره دانست.
همچنين تحولات سوريه از ديگر موضوعات مهم در سياست خارجي روسيه است. اين كشور بارها اعلام كرده است كه هرگونه اقدام حتمالي در شوراي امنيت را كه در نهايت منجر به دخالت در امور داخلي سوريه مانند مدلي ليبي شود ،متوقف خواهد كرد.
لاوروف در اين باره مي گويد: تكانهايي كه منطقه شمال آفريقا و خاورميانه را در هم نورديد مهمترين حوادث از وقايع متنوع بين‌المللي بودند. ما خط مشي متوقف كردن خشونت، رعايت حقوق بشر و كمك به طرفين درگيري براي تنظيم مسالمت آميز درگيريها از راه گفتگوي ملي با شركت تمام گروههاي سياسي، مذهبي و قومي را پيشه كرده بوديم. آماده ايم توسعه مشاركت با كشورهاي منطقه بر اساس برابري و منفعت متقابل بر اساس محترم شمردن كامل سنتها، تاريخ و فرهنگ آنها را ادامه دهيم. ضمناً ما با كاربرد شعار دفاع از شهروندان غيرنظامي براي حمايت از يكي از طرفين در جنگ داخلي و كاربرد "سابقه ليبي" يعني نقض فاحش قطعنامه هاي شوراي امنيت سازمان ملل در مورد تنظيم ديگر درگيريها مخالفت مي كنيم.
وي درباره سوريه نيز مي گويد: امروز اوضاع سوريه باعث نگراني ويژه مي شود. در راستاي جستجوي راه تنظيم سياسي و ديپلماتيك از ابتكار اتحاديه كشورهاي عرب در مورد مساعدت به تنظيم بحران داخلي اين كشور حمايت مي كنيم. از امضاي پروتكل مربوط به اعزام هيئت ناظران اتحاديه به سوريه براي مونيتورينگ اوضاع استقبال مي كنيم. اين امر امكان دفاع از تمام شهروندان سوريه و برقراري ثبات به كمك مكانيسم كنترل مستقل را فراهم ميكند. پيشنويس قطعنامه هاي كه ما در شوراي امنيت سازمان ملل منتشر كرديم متوجه همين امر مي باشد. هدف قطعنامه مساعدت به متوقف شدن خشونت از هر طرف و راه انداختن گفتگوي ملي گسترده مي باشد.
وزير خارجه روسيه همچنين در ارتباط با رويكرد اين كشور در قبال مسئله فلسطين كه به نظر مي رسد درجه اولويت آن پائين آمده، چنين مي گويد: در سالي كه سپري شد ما ضرورت تنظيم درگيريهاي مزمن منطقه اي و بطور اخص فلسطين را هم از ياد نبرده بوديم كه مي توانست سهم كلاني در تأمين امنيت منطقه‌اي داشته باشد.
6- روسيه و بحران مالي اتحاديه اروپا
بحران مالي بدهي ها در اتحاديه اروپا كه ابتدا از يونان شروع شد و سپس كشورهايي همچون پرتغال، ايرلند، اسپانيا، ايتاليا و حتي تا حدودي فرانسه و بلژيك را هم نورديد، مهمترين بحران در زمينه اقتصادي در جهان بويژه در دو دهه اخير بود تا جايي كه بيم آن مي رفت تا اين بحران با توسعه به ديگر نقاط جهاني فاجعه اي را در تاريخ فعاليت هاي اقتصادي جهان ببار آورد.
بحران اروپا تاثيرات مهمي را هم براي روسيه داشت. اين اتحاديه مهمترين وارد كننده گاز از روسيه و يكي از شركاي مهم تجاري اين كشور است و چنين بحراني مي توانست روسيه را در پس لرزه گرفتار كند كه با خوش شانسي تاكنون چنين اتفاقي رخ نداده است.
روسيه براي كاهش آثار سوء اين بحران بر آن شد تا دست كمك به سوي اروپا دراز كند. "آركادي دوركويچ" مشاور اقتصادي ديميتري مدودف رئيس جمهوري روسيه در10 آبان گفت: مسكو تمايل دارد تا با مبلغي بالغ بر 10 ميليارد دلار سرمايه گذاري از طريق صندوق بين المللي پول براي خروج از بحران بدهي ها به اتحاديه اروپا كمك كند.
وي افزود: توانايي اتحاديه اروپا براي روسيه مهم است به همين دليل اين كشور مي تواند به عنوان بخشي از فعاليت هايش در صندوق بين المللي پول منطقه يورو را تقويت كند.
دوركوويچ خاطر نشان كرد: اين رقم اوليه است و روسيه براي فراهم كردن اين پول نيازي به امضاي هيچ توافقنامه اي ندارد. وي همچنين از خريد اوراق بهادار از منطقه يورو نيز خبر داد.
كار به اينجا ختم نشد و "كريستين لاگارد" رئيس بانك جهاني در سفر دوره اي خود به چند كشور براي جلب كمك هاي مالي و تقويت اين صندوق بمنظور حل بحران مالي اروپا ،به روسيه نيز سفر كرد.
وزير خارجه روسيه در اظهار نظر خود در باره بحران مالي اروپا مي گويد: روندهاي جاري در اتحاديه اروپا را بدقت پيگيري كرده ايم. بر اين باوريم كه تنظيم موفق اوضاع بغرنج مالي و اقتصادي حوزه يورو به برقراري ثبات كلي در اقتصاد جهاني مساعدت كرده و امكانات جديدي براي تعميق مشاركت راهبردي ما با اتحاديه اروپا ايجاد مي كند. نتايج اجلاس اخير سران در بروكسل وجود توان جدي گسترش تعامل چندبعدي بين روسيه و اتحاديه اروپا را تأييد نمود. كار مشترك با اتحاديه اروپا در جهت تسهيل رژيم رواديد فعال شده است. اين روند بايد انعقاد موافقتنامه مربوط به لغو اين رژيم را تسريع نمايد. راه انداختن اولين شاخه خط لوله گاز "جريان شمالي" آمادگي ما براي تقويت امنيت انرژي اروپا را به نمايش گذاشته و برگ جديدي از همكاري روسيه و اعضاي اتحاديه در زمينه انرژي را باز كرد.
