رویدادهای متعدد و سرنوشت ساز درخاورمیانه موجب شده تا توجه ناظران بر چند نکته اساسی در شکل گیری تحولات منطقه بیش از مسائل دیگرمتمرکز شود. این نکته ها عبارتند از خیزش یک شهروند عرب که منجر به بیداری واقعی کشورهای عربی در سراسر منطقه شد، افزایش نقش ترکیه و ابتکار عمل فلسطین به دنبال به رسمیت شناختن این کشور در سازمان ملل متحد است.
در واقع این عوامل در تغییر تحولات منطقه تاثیرگذارند، اما نباید تاثیر این عوامل آن چنان باشد که از تغییرات گسترده تری که در راه است و لحظه ای تاریخی واستراتژیک را رقم می زند، غافل ماند.
10 نکته مهم درباره تغییرات در موقعیت جدید استراتژیک خاورمیانه:
اول: تحولات خاورمیانه احتمالاً از طریق جنگ های متعارف میان اعراب و اسرائیلی ها به پایان می رسد، همانطور که اسرائیل 5 سال پیش در جنگ لبنان از نیروی مقاومت و بعد درغزه شکست خورد. دکترین بازدارندگی ومقاومت اکنون با شرایط جدید ارزیابی می شود.
دوم: ایالات متحده آمریکا همچنان می خواهد نقش خود را به عنوان یک بازیگر معتبر و پرقدرت در منطقه برای پشتیبانی و حمایت فزاینده یک سویه از اسرائیل ادامه دهد. واشنگتن تا به امروز نتوانسته به خوبی نقش خود را در تاثیرگذاری بر چهار بازیگر اصلی خاورمیانه یعنی اعراب،اسرائیل، ترکیه و ایران ایفا کند. فشارها وتهدیدهای پوچ و مداوم آمریکا بر بازیگران اصلی خاورمیانه بی نتیجه بوده است. آمریکا شاید قوی ترین قدرت جهان باشد، اما در عین حال ضعیف ترین قدرت در خاورمیانه است.
سوم: خیزش شهروند عرب که جرقه ای برای تغییرمنطقه شد، زمانی صورت گرفت که اقتدارگرایان و نیروهای پلیس به طور گسترده ای با ساز وکارهای مشارکتی، مردمی و دموکراسی مقابله می کردند و یک مشروطه واقعی و رضایت از حکومت به مردم تزریق شده بود. با چنین وضعیتی که تقاضا برای عدالت اجتماعی در میان شهروندان به شدت سرکوب می شد، مردم خواستار آزادی شدند. جهان نوپای عرب بیش از این خواستار رسیدن به حکومت قانون وعدالت اجتماعی است.
چهارم: ایران و ترکیه هر دو در یک فرایند نیاز به تنظیم روابط و سیاست های خود در منطقه دارند.
پنجم: تغییرات گسترده سیاسی در مصر نشان داد که این کشور نقش مهمی در خاورمیانه دارد و منعکس کننده مسائل روز خود از نیم قرن گذشته تاکنون در کشورهای عربی است. مصر نشان داد که وقتی پای منافع ملی اعراب در میان است، در کنار اعراب می ماند تا اسرائیل.
ششم: انزوای مداوم اسرائیل (با وجود حمایت متحد آمریکایی خود) که عمدتا به علت سیاست های تهاجمی این رژیم علیه فلسطینیان واعراب ایجاد شده، یک واقعیت جدید است. این گونه رفتار تهاجمی در شرایط سیاسی حال، باعث تضعیف این رژیم می شود.
هفتم: گرایش جهانی به سمت تاکید مجدد بر مفهوم است یعنی دولت ها وافراد به طور قانونی در برابر اعمال خود پاسخگو باشند واز طریق مکانیسم هایی مانند دادگاه بین المللی جنایی، تحریم های شورای امنیت، دادگاه ویژه وسایر ارگان های وابسته به سازمان ملل متحد بررسی و پیگیری شود.
هشتم: ابتکار عمل فلسطین در سازمان ملل متحد در ماه سپتامبر، نمونه بارز این موضوع است که حتی یک دولت ضعیف و آسیب پذیر می تواند احساسات را با عمل جسورانه خود تحریک کند وسیستم قضایی وسیاسی جهانی را با این کار متحول سازد.
نهم: درخواست برای به رسمیت شناختن یک کشور مستقل فلسطینی در سازمان ملل متحد همچنین نشان دهنده آن است که میانجی گری آمریکا در مناقشه اعراب و اسرائیل شکست خورده است و تلاش برای حل و فصل این مناقشه تنها از طریق سازمان های مشروع وبین المللی میسر خواهد شد.
دهم: فعالیت های تازه آوارگان فلسطینی در سراسر منطقه و جهان و توسعه مستمر جنبش فلسطین برای تحریم رژیم صهیونیستی، همچنین نشان دهنده آن است که تغییر مهم و اساسی در عرصه جدید مبارزات فلسطینیان علیه سیاست های غارتگرانه و نژادپرستانه اسرائیل به وجود آمده است . بارها و بارها " اسرائیل " و"آپارتاید" با هم مقایسه شده اند و این بدین معنی است که واکنش های جهانی نسبت به سیاست های اسرائیل بسیار شدیدتر خواهد شد.
درک این 10 موضوع به ما می فهماند که تغییرات گسترده تری در سراسر خاورمیانه در راه است و این پیوند فردی با بنیادی جدید برای از سرگیری و رقم زدن تاریخ ملی است که اساسا در منطقه بیش از نیم قرن به حالت تعلیق در آمده بود.
