88.05.29
سفر رئیس جمهوری مصر به آمریکا و دیدار وی با باراک اوباما را می توان از جهات گوناگون بررسی کرد و این سفر اگر هیچ فایده ای هم نداشته باشد حداقل ژست نمادین دو کشور برای نشان دادن روابطی جدید و متفاوت با دوره بوش است.
به گزارش خبرگزاری مهر، بهبود روابط قاهره – واشنگتن از مهمترین اهداف مبارک در این سفر بوده است که اولین سفر وی به آمریکا پس از پنج سال به شمار می رود. از سوی دیگر دیدار وی با اوباما، سومین دیدار آنها در سه ماه گذشته بوده و حاکی از آن است که دو کشور قصد دارند تا اختلافات خود را که در اواخر دوره بوش افزایش یافته بود، کنار بگذارند. انتقاد دولت بوش از وضعیت حقوق بشری در مصر و همچنین انتقادات جدی قاهره از بوش به جهت سیاست خارجی آن کشور در خاورمیانه و به ویژه جنگ در عراق، روابط دو کشور را با بحران روبرو کرده بود.با این حال به نظر تحلیلگران، گرچه ممکن است روابط دو کشور با انجام سفرهای دوجانبه درظاهر رو به بهبود بگذارد، اما معیارهای دیگری ازجمله پیشرفت درپروسه صلح خاورمیانه که ازاهداف بنیادین اوباما به شمار می رود، وهمچنین میزان کمک قاهره به تحقق ایده فوق می تواند در ارتباط با ارزیابی از روابط دو کشور در آینده مد نظر قرار گیرد.
از این رو به نظر می رسد بررسی آخرین وضعیت پروسه صلح اعراب واسرائیل و امکان سنجی چگونگی از سرگیری مذاکرات دومین هدف دیدار مقامهای دو کشور بوده است.حملات 22 روزه رژیم اسرائیل به نوار غزه که با آمدن اوباما همزمان شده بود از یک سو و همچنین سرعت بخشیدن به ساخت شهرکهای صهیونیست نشین در اراضی اشغالی از سوی اسرائیل از سوی دیگر، امیدهای اوباما برای ایجاد شرایط عادی و لازم برای به جلو بردن پروسه صلح را نقش بر آب نمود.در شرایط فعلی، اوباما در تلاش است تا در اقدام اول، کشورهای عربی را به دادن امتیازاتی به اسرائیل برای ترغیب و فشار به آن رژیم در جهت جدی گرفتن پروسه صلح وادارد. این امتیاز می تواند شامل به رسمیت شناختن اسرائیل از سوی اعراب و همچنین تاسیس نمایندگی های سیاسی و تجاری در تل آویو باشد. این در حالی است که کشورهای عربی در شرایطی نیستند تا به دلیل اقدامات اخیر اسرائیل قدمی بردارند.درهمین رابطه مبارک درمصاحبه اخیر خود می گوید: هنگام سفر تاریخی اوباما به قاهره و سخنرانی خطاب به جامعه مسلمانان گفتم که این اسرائیل است که باید با پایان دادن به شهرک سازی قدم اول را برداشته وحسن نیت خود را نشان دهد. کشوهای عربی حاضرند دربرابر ژست مثبت اسرائیل و پایان شهرک سازی به تبادل نماینده با اسرائیل و همچنین ایجاد دفاتر تجاری اقدام نمایند.
اهداف آمریکا از سفر مبارک:به زعم تحلیلگران، مصر می تواند جایگاه عمده ای در سیاست خارجی متحول شده اوباما در منطقه خاورمیانه و همچنین جهان اسلام ایفا نماید. دراین راستا انتخاب قاهره برای انجام سخنرانی اوباما خطاب به جهان اسلام بی هدف صورت نگرفته و از سوی دیگر اوباما در سخنرانی خود اشاره ای به وضعیت دموکراسی در مصر نکرد. از این رو به نظر می رسد اوباما موفقیت خود در انجام ماموریت در جهت برقراری سازش در منطقه و همچنین آشتی با افکار عمومی عرب را مصالحه با مصر و دوری از تنش با این کشور می بیند.
اوباما نخستین هدف خود در منطقه خاورمیانه را برقراری مذاکرات فوری سازش میان فلسطین و رژیم اسرائیل قرار داده و در این راه تلاشهای مصر برای نزدیک کردن طرفهای درگیر به بهترین شکل ممکن می تواند در خدمت این سیاست قرار گیرد. از سوی دیگر عادی سازی روابط اعراب با اسرائیل به عنوان یک قدم رو به جلوی بزرگ، کاری است که قاهره با توجه به جایگاه مهم آن درمیان اعراب می تواند نسبت به تحقق آن کمک جدی نماید.اما از سوی دیگر اوباما از سوی بسیاری از گروه های داخلی آمریکا و همچنین سازمانهای حقوق بشری برای فشار به قاهره برای رعایت حقوق مردم تحت فشار قرار دارد. مسئله ای که برخی معتقدند سنت دموکراتها بوده و اوباما نمی تواند از انجام آن شانه خالی کند.در همین رابطه دیدبان حقوق بشر خواستار توجه ویژه اوباما به مسائل حقوق بشری در مصر شده است. این سازمان توجه دولت اوباما را به سیاستهای ضد بشری مبارک در محدود کردن آزادی های اجتماعی، زندانی کردن مخالفان و فعالان حقوق بشری و همچنین بستن سایتهای اینترنتی وابسته به مخالفین جلب نموده و خواستار طرح جدی این مباحث در مذاکرات به طرف مصری شده بود.ازاین رو بعید نیست درمیان مدت، بار دیگر این مسائل حقوق بشری باشند که روابط دو کشور را دچار اختلال نمایند. مایکل دون از موسسه بروکینگز معتقد است دولت اوباما در کنار تلاش برای توسعه روابط با مصر می تواند با ایجاد سازوکاری به تقویت نهاد های مدنی در این کشور کمک نماید.
نتیجه:به عنوان اولین قدم بعد از دیدار با مبارک، جرج میچل نماینده ویژه اوباما در خاورمیانه، هفته آینده بار دیگر عازم منطقه شده تا از میزان علاقه مندی طرفهای مختلف برای برقراری مذاکرات، گزارش تهیه نماید. این درحالی است که برخی تحلیلگران سیاست جدید اوباما برای سازش فلسطینیان واعراب با اسرائیل را به دیده شک نگاه می کنند. این عده معتقدند آمریکا به جای مذاکره با طرفهای مختلف فلسطینی و آگاه شدن از خواسته های آنان، متوسل به طرفهای ثالث مانند مصرمی شود و این خود اولین دلیل عدم جامعیت سیاست اوباما بوده و چنین سیاستی به طور مطمئن نتایج عقیم به همراه خواهد داشت.دلیل دوم برای بدبینی بسیاری ازتحلیلگران به سیاستهای اوباما درمنطقه می تواند درادامه سیاست حمایت آمریکا از رژیم اسرائیل خلاصه شود. درماههای گذشته هیچ نشانه ای دال برکوتاه آمدن این رژیم از سیاستهای سلطه گرانه خود درقبال فلسطینیان مشاهده نشده و تا زمانی که مردم منطقه شاهد فشار جدی آمریکا و توقف تجاوزگری از سوی این رژیم نباشند بعید است چنین سیاستهایی به نتایج بلند مدت منجر شود.ازسوی دیگر، هرچند مبارک ازتمایل کشورهای عربی برای برقراری روابط با اسرائیل سخن می گویداما نباید از وجود واگرایی میان اعراب درباره شناسایی رژیم اسرائیل غافل شد.درپایان آنچه می توان درباره سفر مبارک به آمریکا گفت نقل قول از "پیتر گریر" ستون نویس نشریه "کریستین ساینس مونیتور" است،که می گوید: سفرمبارک به آمریکا اگرهیچ فایده ای هم نداشته باشد حداقل ژست سمبلیک دو کشور برای نشان دادن روابطی جدید و متفاوت با دوره بوش است.