ایرنا - انقلاب مصر كه نقطه پاياني بر ديكتاتوري سي ساله حسني مبارك و آغازي بر روند مردمسالاري در اين كشور بود، اينك سياست خارجي آن را نيز دستخوش تغيير كرده و آنطور كه 'نبيل العربي' وزير خارجه دولت انتقالي گفته، صفحه جديدي در سياست خارجي مصر گشوده شده است.
استقبال از آغاز روابط ايران و مصر، صدور اجازه عبور ناوهاي جنگي ايران از كانال سوئز، تلاش براي بهبود روابط قاهره-دمشق، شرم آور خواندن مسدود كردن گذرگاه رفح توسط حكومت حسني مبارك و تصميم به گشودن آن براي هميشه، ميانجيگري ميان فتح و حماس در امضاي طرح آشتي ملي، بازنگري در قرارداد فروش گاز به رژيم صهيونيستي، سفر به سودان (همسايه مصر) به عنوان اولين سفر خارجي وزير خارجه، نشانه هايي است از تغيير رويكرد خارجي مصر و فاصله گرفتن از سياست هاي پيشين. البته هر چه زمان مي گذرد دامنه اين تغييرات بيشتر مي شود.
ماهيت تغيير
***********
تغيير در سياست خارجي مصر چندان هم عجيب و غيرمنتظره به نظر نمي رسد. پيشتر نيز بسياري پيش بيني مي كردند كه دموكراتيزه شدن فضاي سياسي در اين كشور و افزايش نقش شهروندان در عرصه تصميم گيري، علاوه بر تغيير سياست هاي داخلي، رويكرد خارجي اين كشور را نيز دستخوش تغييراتي خواهد كرد؛ تغييراتي كه در جهت آرمان ها و ارزش هاي انقلاب 25 ژانويه باشد. امروز يك شهروند مصري همچنانكه در عرصه داخلي به دنبال بازيابي نقش فراموش شده خود است، درصدد است تا نقش از دست رفته منطقه اي مصر را نيز بار ديگر بدست آورد.
انقلابي كه حكومت سي ساله مبارك را سرنگون كرد در راستاي دمكراسي و آزاديخواهي بود و انتظار مردم اين است كه دولت جديد مستقل از قدرتهاي خارجي عمل كند و خود را از رخوت و ركود گذشته رها سازد. مصري ها مي خواهند همچون دوران عبدالناصر در جهان عرب الگو و الهام بخش باشند؛ با اين مزيت كه امروز الگويي براي دموكراسي هستند نه اقتدارگرايي پان عرب!
ويژگي تغيير
**********
اگر ثمره سي سال حكومت حسني مبارك در عرصه داخلي، انسداد فضاي سياسي و تضعيف بنيه اقتصادي در اين كشور بود در عرصه خارجي نيز كاربست سياست محافظه كارانه، توان و تحرك اين كشور را كم كرده بود. تكيه صرف به آمريكا و تبديل شدن به ديوار محافظتي براي رژيم صهيونيستي شاخصه سياست خارجي دوران مبارك بود. اين وضعيت به سرخوردگي در مصري ها و كاهش نفوذ و ابتكار اين كشور در معادلات منطقه اي منجر شده بود.
اينك اما سياست خارجي مصر متاثر از انقلاب اخير، ميل به كنار گذاشتن رويكردهاي محافظه كارانه پيشين و اتخاذ سياست فعال و سازنده را دارد. توازن در روابط خارجي و منطقه گرايي را مي توان از شاخصه هاي اصلي سياست خارجي مصر در دوران جديد دانست. بدين معنا كه مصر مي خواهد از تكيه صرف به قدرت هايي چون آمريكا خود را رها كند و روابطش را با تمامي كشورها و در صدر آنها كشورهاي منطقه گسترش دهد.
بسياري معتقدند مصر در حال اتخاذ روش‌هايي مشابه با سياست خارجي تركيه در يك دهه اخير است. مثل عادي‌سازي روابط با تمام همسايگان بر مبناي سياست بي‌توجهي به مشكلات و همچنين توسعه منافع استراتژيك و اقتصادي و استفاده از گفت وگو براي حل درگيري هاي قديمي. در واقع تركيه روابط خود را با ايالات متحده قطع نكرد و يا از ناتو خارج نشد، بلكه به سادگي حوزه روابط منطقه‌اي خود را گسترش داد.
از اين نظر، مصر به نقش سنتي خود در دنياي عرب و اسلام بازخواهد گشت و انتخاب هاي ديپلماتيك بيشتري را به ديگر كشورهاي منطقه ارايه خواهد داد.
آنچه بيش از همه در خصوص جلوه هاي تغيير در سياست خارجي قاهره مورد توجه قرار گرفته سياست اين كشور در نزديكي به تهران و دوري از تل آويو است.
نبيل العربي وزير خارجه دولت انتقالي مصر چندي پيش درباره جمهوري اسلامي ايران گفته بود كه مصر، ايران را كشوري دوست و نه دشمن مي‌داند و تلاش دارد صفحه جديدي از روابط حسنه ميان دو كشور را بگشايد.
در رابطه با روابط اين كشور با رژيم صهيونيستي نيز ديپلمات‌هاي ارشد مصري مي‌گويند كه اين روابط كم و بيش باقي خواهد ماند اما ديگر نمي‌توان از مصر توقع داشت تا بلافاصله به نگراني‌ها و خواسته‌هاي اين رژيم پاسخ گويد.
نگراني از تغيير
***********
ترديدي نيست كه رويكرد جديد مصر بويژه در دوري از رژيم صهيونيستي و نزديكي به ايران مي‌تواند عواقب ژئوپوليتيكي بسياري داشته باشد و بسياري را نگران كند.
در اين ميان رژيم صهيونيستي بيشترين نگراني را از اين تغيير خواهد داشت. پذيرش اين مساله براي صهيونيست ها دشوار است كه كشوري كه روزي حكم ديوار محافظ را براي آنها داشت، اينك از آن فاصله مي گيرد و روابطش را با ايران كه دشمن شماره يك رژيم صهيونيستي است از سر مي گيرد.
آمريكا نيز در اين ميان نگراني هايي دارد. بر اين اساس بسياري معتقدند نگراني اصلي آمريكايي ها اين است كه چرخش سياسي مصر به قدرت گرفتن ايران و همپيمانان منطقه‌ايش نظير حماس و حزب‌الله منجر شود كه اتفاقا آمريكايي ها از هر دوي اين گروه‌ها به منزله تروريست ياد مي‌كنند!
اما يكي ديگر از كشورهايي كه از رويكرد جديد خارجي مصر نگران است، عربستان سعودي است. عربستان بعنوان نماد كشورهاي اقتدارگراي محافظه كار در جهان عرب، نگران است تا مصر در دوران جديد با تبديل شدن به الگويي براي دموكراسي خواهي در منطقه و نيز نزديكي به كشورهايي نظير ايران، موقعيت عربستان و كشورهاي هم بلوك با اين كشور را در منطقه به حاشيه ببرد.
آنچه روشن است مقام هاي مصري در برهه كنوني تلاش مي كنند با مهارت و سياست ورزي، اهداف و برنامه هاي خود را پيش ببرند. شايد همين نبوغ بتواند انقلاب مصر را از افتادن در ورطه افراط گري و دشمن تراشي بازدارد و رفته رفته جايگاه اين كشور را در معادلات منطقه اي و جهاني ارتقا دهد.
