1) جغرافيای طبیعی
کشور مصر حدود دو سوم خاک ایران وسعت دارد.
این سرزمین در آفریقای شمالی، حاشیه دریای مدیترانه، بین لیبی و نوار غزه و دریای
سرخ، شمال سودان و شبه جزیره سینای آسیا قرار گرفته است.
انرژی و منابع طبیعی
تولید برق سالانه بیش از 40 میلیون کیلو وات ساعت می باشد.نفت در 1907 در
مصر کشف گردید و تولید نفت خام در 1991 به 45.2 میلیون تن رسید. گاز نخستین میدان
گاز در ابومدی در دلتای نیل کشف گردید. و در جاهای دیگر مصر نیز میدانها و ذخایر
گاز کشف شد میزان تولید آن در 89- 1988 به 5.5 میلیون تن رسید. آب با ایجاد سد عالی
آسوان آبیاری و برق آبی بر رونق زندگی مردم مصر افزود.
عوارض زمین
کوه ها
کوهستان های دریای سرخ در طول ساحل دریا ادامه می یابند و به شدت خشک و لم
یزرع می باشند. قله های معروف آن شامل کوه شالیب البنات ( با ارتفاع 2186 متر ) و
کوه هاماتا ( با ارتفاع 1977 متر ) می باشد.
بیابان ها
بیابان های غربی تقریبا سه چهارم کل زمین های مصر را شامل می شوند. به سمت
غرب نیل، این بیابان های وسیع از نواحی جنوب مدیترانه ای به طرف حاشیه سودان امتداد
می یابند که این یک ناحیه لم یزرع از صخره و شن با دره یا تپه است اما پوشش گیاهی
اندکی دارد.
هفت دره مهم در بیابان های غربی وجود دارد و همگی حاصلخیزند به جز عمیق ترین دره که
نامش کواتارا می باشد و فقط حاوی آب شور می باشد. شش دره باقی مانده دیگر را،
محصولات کشاورزی محدود و بعضی از منابع طبیعی و سکونت دائمی مشخص می کنند. این دره
ها حاوی آب شیرین در مقادیر کافی می باشند که به وسیله آب های نیل و یا از منابع آب
های زیر زمینی محلی فراهم شده اند.
مرغزار میان کویر سینوا به سمت حاشیه لیبی و غرب کواتارا بسته شده که از سایر
کشورها جدا می باشد اما از زمان های قدیم نگه داشته شده است. مرغزار الفایوم که
گاهی اوقات دره الفایوم نامیده می شود، در 64 کیلومتری قاهره قرار دارد.
حدود 3600 سال پیش یک کانال از نیل تا دره فایوم بنا شده بود که احتمالا آب و غذا
را به انجا منتقل می کرده است. این کانال برای مدت های طولانی بالغ بر 1819 کیلومتر
مربع را آبیاری کرده است. در بستر دره های باقی مانده، چاه آرتزین جهت استفاده
جمعیت کوچکی از مردم در دسترس می باشد.
مرغزار بهارایا تا 338 کیلومتری جنوب غرب قاهره و مرغزار فارافارا با جمعیت زیاد
اما پراکنده به طور مستقیم تا جنوب ادامه دارد. مرغزار داخله و مرغزار خارجه، این
زنجیر را به سمت جنوب کامل می کند. بیابان شرق نیل (بيابان هاي عربي) بسیار متفاوت
از بیابان های غرب می باشند. در صورتی که زمین های لم یزرع به طور مساوی نسبت به
کوهستان های دریای سرخ در طول ساحل اکثرا مرتفع و نا هموار می باشند.
رودخانه ها و دریاچه ها
رود نیل ( البحر ) در عرض مصر از جنوب تا شمال تقریبا 600 کیلومتر امتداد می
یابد. این رودخانه با طول 693 کیلومتر طولانی ترین رود جهان می باشد گرچه سایر
رودخانه ها آب بیشتری نسبت به نیل دارند.
نیل مصری ترکیبی از نیل سفید و نیل آبی و آبتارا می باشد. نیل سفید از دریاچه
ویکتوریا در اوگاندا و تانزانیا سرچشمه می گیرد و نیل آبی و آبتارا هر دو در اتیوپی
سرچشمه دارند. این رود به شکل دریاچه ناصر وارد مصر می شود. فاصله حاشیه سودان تا
دریای مدیترانه، به طور متوسط، یک تا 1300 فوت می باشد و میانگین جریان آب آن از 2
تا 4 مایل در ساعت می باشد.
تمایل رودخانه به در برگرفتن ساحل شرقی خود، منجر به تولید یک ناحیه قابل کشت در
ساحل غربی شده است. در شمال پایتخت قاهره نیل به طرف دلتا منشعب می شود که قبلا هفت
کانال به سمت دلتا داشت اما اکنون تنها دو کانال باقی مانده است ؛ روزتا در غرب و
دامیتا در شرق. اطراف و میان این کانال ها، جوی های بسیار کوچک، کانال های آبیاری،
حوضچه ها، دریاچه ها و باتلاق ها و رویش های ناشی از اثر آب دریا وجود دارند. خلیج
آکوابا در شرق شبه جزیره قرار دارد. خلیج سوئز به سمت غرب می باشد و از دریای بسته
به وسیله تنگه جبل مجزا می شود. خط ساحلی به استثنای راسباناس در شمال و مرتبط با
خلیج کوچک فولا منظم می باشد.
کانال سوئز، دریای مدیترانه را به خلیج سوئز مرتبط می کند. این کانال به طول 163
کیلومتر می باشد و حداقل 50 متر پهنا و 12 متر عمق دارد. این کانال یکی از مهمترین
آب‌راه های جهان است که در سال 1869 ساخته شده است.
دریاچه ناصر به وسیله سد بندی رود نیل با سد آسوان تشکیل شده است. این دریاجه از
جنوب سد 322 کیلومتر تا حاشیه و 159 کیلومتر به طرف سودان ادامه دارد. فقط 9 تا 18
کیلومتر پهنا دارد. آب دریاچه ناصر، ناودان باریکی که بین صخره ساندستون و صخره
گرانیت که توسط جریان رودخانه به مدت قرن ها ایجاد شده است را پر می کند. ایجاد
دریاچه ناصر جریان نیل را تنظیم می کند و به طغیان های سالیانه رودخانه خاتمه می
دهد اما همچنین از حاصلخیزی گل و لای که بیشتر به طرف پایین رود حمل می شوند
جلوگیری می نماید. در شمال نزدیک به ساحل، دلتای نیل یک سری از دریاجه ها را
فراگرفته است. بیشترین مسئله قابل توجه میان آن ها،دریاچه های ماریوت، ایدکو،
بورولوس و مانزال می باشند. دریاچه بیتر ( تلخ ) یک قسمت از کانال سوئز را تشکیل می
دهد. بیرکت کارون یک دریاچه نمک در دره الفایوم می باشد.
جزیره و اقیانوس
مصر توسط دریای مدیترانه در شمال محصور شده است. ساحل مدیترانه به وسیله
خلیج سالوم نزدیک حاشیه و مرز لیبی و خلیج العرب در غرب نیل مشخص می شود. جمعیت
مصریان ساحل در طول دریای مدیترانه با مایل ها فاصله از ساحل شنی سکنی گزیده اند.
آب در تابستان گرم و در زمستان سرد است. در امتداد شرقی دریای سرخ، شبه جزیره سینا
به انتهای شمالی دریای سرخ وارد می شود که دو خلیج باریک را تشکیل می دهد.
آب و هوا
مصر، زمستان های ملایمی دارد ( در ماه های نوامبر تا آوریل ) و تابستان های
گرمی دارد. در الکساندریا در شمال ساحل مدیترانه، میانگین دما از 13 درجه سانتیگراد
در دسامبر و ژانویه تا 26 درجه در ژولای و آگوست می باشد. در جنوب قاهره متوسط دمای
پایین، 14 درجه سانتی گراد در ژانویه و متوسط بالاترین دما 28 درجه سانتی گراد در
ماه جولای می باشد.
آسوان در ناحیه جنوبی عمدتا با میانگین دمای 16 درجه در ژانویه و 34 درجه در ژولای
می باشد. اگرچه دمای بالاتر از 50 درجه سانتی گراد شایع نمی باشد.
در سرزمين مصر به جز ساحل مدیترانه، در زمستان بارندگی شایع است. بارندگی در بیابان
های مصر به ندرت اتفاق می افتد. در طول ماه های تابستان حتی در نواحی ساحلی نیز
بارندگی به ندرت اتفاق می افتد و گاهی هیچ بارندگی روی نمی دهد.
محيط زيست رشد سریع شهر نشینی، صنعتی سازی و تراکم بالای جمعیت در نواحی دره سبز و
نیز در امتداد رودخانه نیل، مشکلات زیست محیطی متعددی در این نواحی به وجود آورده
است. این مشکلات در مناطق شهری و روستایی و بر بخش های بزرگ و کوچک، تأثير می
گذارد. ضعف فرهنگی و عدم آگاهی عمومی نسبت به محیط زیست، باعث بروز مشکلاتی چون
آلودگی منابع طبیعی و افزایش تولید فاضلاب و همچنین افزایش مشکلات زیست محیطی در
سطح جامعه می شود.
تقریبا تمامی مناطق از آب تصفیه شده استفاده می کنند اما کیفیت این آب در بسیاری از
مواقع با استانداردهای جهانی مطابقت ندارد، به خصوص در روستاهای دور افتاده و
شهرهای فقیر نشین.
گزارشی که در سال 2005 توسط سازمان بهبود وضعیت انسانی منتشر شد، وضعیت بهداشتی و
زیست محیطی کشور را با عنوان یک ( آژیر خطر ساکت ) تشبیه کرد و درباره وضعیت
بهداشتی کودکان اظهار گرانی کرد. در این گزارش تاکید شده است که زمانی که مشکلات
بهداشتی با فقر و شرایط بد زندگی کودکان و نیز بیماری های اسهالی و... ترکیب شود،
خطرات جدی برای کودکان پدید می آید و میزان مرگ و میر آنها افزایش می یابد.
بلایای طبیعی
در مصر خشکسالی های دوره ای، زلزله های مکرر، رعد و برق، زمین لغزه، گرما،
گردباد هایی تحت عنوان باد خمسین که در بهار رخ می دهند، طوفان، گرد و غبار و طوفان
شن هر از چندگاهي زندگي عادي را دچار اختلال مي كند.
2) جغرافیای انسانی
بیشتر مردم مصر در کرانه های دور و نزدیک رود نیل و کانال سوئز زندگی می کنند یک
صدم مردم مصر در بیابانها یا کوهستانهای شرق و غرب رود نیل به سر می برند.
زندگی شهری و روستائی مصر با هم تفاوت و تضاد بسیار دارد و هر یک ازین دو دسته در
دنیای خاص خود زندگی و فکر می کنند و تقریباً هر یک از آنها از زندگی دیگری چندان
اطلاعی ندارد.
جمعيت كشور مصر طبق تخمین سال 2011، 82.079.636نفر برآورد شده است كه با نرخ 1.96%
در حال رشد است.
اين كشور از حيث سني جوان محسوب مي‌شود ؛ میانگین سنی افراد آن 5/24 سال است (
مردان 24.1 سال و زنان 24.9 سال ).
امید به زندگی در این کشور(تخمین 2011) 72.66 سال می باشد.
قبیله‌های مصر
تیره‌ها و قبیله‌های ساکن مصر از این قرارند:
1. تیره‌های طواره
2. ترابین
3. مزینه
4. اولاد سعید
5. جبالیه
6. علیقات
7. صوالحه
8. تیره‌های تیاهه
9. همچنین می توان به زاغه نشینان اشواعیت اشاره کرد.
بهداشت
ايدز و هپاتيت دو بيماري فراگير قاره آفريقا است كه سالانه جان بسياري از
مردمان آفريقا را مي گيرد اما در مصر تا حدودي وضع بهتر است.
تعداد موارد گزارش شده از ابتلای مصريان به ایدز کم است ( 2115 مورد ) و تعداد
مبتلایان به ویروس اچ آی وی ( HIV ) حدود 5300 نفر تخمین زده می شود با این حال
مطالعات اخیر نشان می دهد که خطر رشد ابتلا به این بیماری و یک اپیدمی در میان
مردم، بسیار بالا است هر چند میزان ابتلا به بیماری هپاتیت سی در مصر بالاست ( 8%
).
راه های انتقال بیماری هپاتیت سی همانند ویروس اچ ای وی است. عواملی دیگری نیز
هستند که میزان آسیب پذیری مردم را نسبت به بیماری ایدز افزایش می دهند ؛ عواملی
چون افزایش تحرک، میزان بالای بیسوادی به ویژه در میان زنان، فقر، بیکاری و همچنین
بیش از 200 هزار کودک خیابانی در شهرهای مختلف مصر که در معرض سوء استفاده و خشونت
هستند و از سوي ديگر ترس از انگشت نماشدن و مورد تبعیض قرار گرفتن باعث شده است که
بسیاری از مردم از انجام آزمایش تست اچ آی وی، اجتناب کنند ؛ این جریان باعث شده
بسیاری از مبتلایان به بیماری ایدز ناشناس باقی بمانند و امکان دسترسی به خدمات
درمانی را نداشته باشند.
مرگ و میر
میزان مرگ و میر کودکان زیر 5 سال (U5MR)، در طول دهه گذشته در مصر نصف شده
است یعنی 36 مرگ به ازای هر 1000 تولد. افزایش دسترسی به مراقبت های پزشکی در دوران
بارداری و هنگام زایمان، می تواند میزان مرگ و میر کودکان را کاهش دهد. اگر این
روند ادامه پیدا کند، مصر می تواند به هدف چهارم برنامه توسعه هزاره که کاهش (U5MR)
است، دست پیدا کند و در بازه زمانی 1990 تا 2015، میزان مرگ ومیر کودکان زیر 5 سال
را به میزان دوسوم کاهش دهد. هر چند وضعیت روستاهای مناطق شمالی مصر هنوز
نگران‌کننده است.
بسیاری از نوجوانان و نیز 18% از کودکان زیر 5 سال از سوء تغذیه مزمن رنج می برند.
به سبب تلاش های دولت برای استفاده مردم از نمک یددار، هم اکنون حدود 78% مردم از
نمک ید دار استفاده می کنند اما با این وجود هنوز مردم پنج استان، در معرض خطر
کمبود ید هستند.
کشور مصر از نظر میزان واکسینه کردن مردم در جایگاه خوبی قرار دارد، حدود 8% از
کودکان 12 تا 13 ماهه به طور کامل واکسینه شده اند. به سبب تلاش های قابل توجه دولت
و همچنین کمک های سازمان های بین المللی، بیماری فلج اطفال در مصر تقریبا ریشه کن
شده است.
کاهش میزان مرگ و میر مادران در سال های اخیر در مصر به عنوان یک موفقیت فوق العاده
شناخته می شود. این رقم که در اوایل دهه نود بالغ بر 174 مرگ به ازای هر 1000 تولد
بود، در سال 2000 به 84 مرگ در هر 100هزار تولد، کاهش یافت. مطالعات اخیر نشان می
دهند از سال 2000 میزان مرگ و میر مادران در مصر کماکان در حال کاهش است ( 68 مرگ
به ازای هر 100هزار در سال 2003 ).
این موفقیت قابل توجه در درجه اول مدیون پیشرفت و بهینه سازی وضعیت بهداشت مادران
در شهر های عمده و نیز مناطق شمالی مصر است. این اطلاعات نشان می دهد هدف کاهش مرگ
و میر مادران به میزان سه چهارم در طول 25 سال، تا سال 2015 محقق می شود. یکی از
مهمترین دلایل کاهش میزان مرگ و میر مادران، ایجاد شرایط زایمان مناسب و استفاده از
پرسنل ماهر و مجرب است. در سال 2005، 75% از کل زایمان ها توسط این ماماهای مجرب و
آموزش دیده انجام می شوند. هر چند این متخصصین زایمان در همه جای مصر به صورت یکسان
در دسترس نیستند. به عنوان مثال حضور این ماماها در زایمان هایی که در شهر های بزرگ
انجام می شود 91% و در شهرهای شمالی مصر 64% است.
3) جغرافیای سیاسی
نام مصر از ریشهٔ سامی است و با نام‌های دیگر زبان‌های سامی برای مصر از جمله
מִצְרַיִם (میتزراییم) عبری هم‌ریشه است. نام مصر به معنی «دو تنگه» است و به جدایی
میان دو دودمان بخش‌های شمالی و جنوبی مصر اشاره دارد. واژهٔ مصر در اصل خود معانی
شهر، تمدن، کلان‌شهر، زمین، و مرز هم می‌داده‌است. مصر را در پارسی باستان مودرایَ
(Mudrāya) و در پارسی میانه آگیپتوس (Agiptus) می‌نامیده‌اند.
کشور مصر به ۲۷ استان بخش می‌شود:
1. استان دقهلیه
2. استان بحر الاحمر
3. استان بحیره
4. استان فیوم
5. استان غربیه
6. استان اسکندریه
7. استان اسماعیلیه
8. استان اقصر
9. استان جیزه
10. استان منوفیه
11. استان منیا
12. استان قاهره
13. استان قلیوبیه
14. استان وادی‌الجدید
15. استان شرقیه
16. استان سوئز
17. استان اسوان
18. استان اسیوط
19. استان بنی‌سویف
20. استان پورت‌سعید
21. استان دمیاط
22. استان سینای جنوبی
23. استان کفر الشیخ
24. استان مطروح
25. استان قنا
26. استان سینای شمالی
27. استان سوهاج