علل و ابعاد ضعيف شدن نقش مصر در منطقه
تاریخ ۰۲ دی ۱۳۸۹ - ۲۰:۱۰ | عنوان: مصر
| خبرگزاري آريا- مصر ديگر مانند زمان حکومت جمال عبدالناصر نمي‌تواند ادعا کند که قدرت بلامنازع منطقه در زمينه هاي سياسي و اقتصادي و فرهنگي است.
به گزارش خبرگزاري آريا به نقل از شبکه خبري العالم، خبرگزاري رويترز در گزارشي به قلم الستر ليون از قاهره نوشت: کشورهاي غيرعربي ديگر خاورميانه مانند ترکيه و ايران و رژيم اسرائيل اين روزها قدرتمندتر از مصر هستندٰ هرچند اختلاف نظرهايي در اين زمينه وجود دارد، عربستان و امارات دو صادر کننده بزرگ نفت نيز از نظر مالي بر مصر برتري دارند و حتي کشور کوچکي مثل قطر توانسته است در صحنه‌هاي ديپلماتيک و ورزشي در منطقه که روزگاري تحت سيطره مصر بود ايفاي نقش کند و ميزباني رقابت‌هاي جام جهاني را در سال 2022 به دست آورد.
رامي خوري تحليلگر سياسي مقيم بيروت معتقد است مصر تاثير عملي در منطقه ندارد وي کاهش نفوذ مصر در منطقه را به ديدار انور سادات رئيس جمهورمصر از بيت المقدس در سال 1977 براي صلح با اسرائيل ربط مي دهد و معتقداست از آن زمان به بعد کشورهاي عربي ديگر پشت سر رهبران مصر حرکت نکردند.
خوري مي گويد: مصر جايگاهي پويا و خلاق در زمينه‌هاي فرهنگي و سياسي داشت اما اکنون از سکون رنج مي برد درحالي که ديگر بازيگران منطقه مانند سوريه و حزب‌الله لبنان و ايران و قطر فعال‌تر از مصر در صحنه ظاهر مي شوند؛ هيچ کدام از اين طرف‌ها را نمي تواند تنها بازيگر منطقه دانست ولي همه اين طرف‌ها نقشي را ايفا مي کنند که زماني در انحصار مصر بود!!!
مصر زماني قدرت عربي بلامنازع در جهان عرب بود در دهه هاي 1950 و 1960 عبدالناصر با به چالش کشيدن قدرتهاي استعماري و دشمني با اسرائيل و صحبت کردن از پان عربيسم و سوسياليسم عربها را به هيجان درمي آورد.
قدرتهاي غربي در آن زمان از عبدالناصر و سياست‌هاي او به شدت انتقاد مي‌کردند و تا حد نفرت مي‌رفتند، همانطور که اکنون از محمود احمدي نژاد رئيس جمهور ايران و خط مشي مقاومت که از آن سخن مي گويد نفرت دارند. عبدالناصر به رغم شکست خوردن مصر در جنگ سال 1967 نفوذ مصر را در بخش‌هاي مختلف منطقه گسترش داد؛ انور سادات جانشين عبدالناصر نقطه مقابل او بود و مصر به نخستين کشور عربي تبديل شد که با اسرائيل توافقنامه صلح امضا کرد. در ابتدا امضاي توافقنامه صلح منجر به تقويت نقش مصر به عنوان اصلي ترين طرف گفتگو کننده در خاورميانه شد ولي صداي مصر در قرن بيست و يکم فروکش کرد.
امروزه ايران و عربستان و سوريه هستند که درباره راه‌هاي جلوگيري از بازگشت هرج و مرج به لبنان با يکديگر رايزني مي کنند؛ همچنين ايران بيشترين نفوذ را در کشمکشهاي سياسي در عراق ايفا مي کند؛ ترکيه ميزبان مذاکرات غيرمستقيم صلح بين اسرائيل و سوريه بود و به همراه برزيل در مناقشه هسته اي ايران با غرب اعمال نفوذ کرد و تلاش کرد گروه‌هاي فلسطيني را با يکديگر آشتي دهد.
قطر مقر شبکه ماهواره اي الجزيره است که توانست به سيطره رسانه هاي دولتي در جهان عرب پايان دهد. اين کشور تلاش کرد در مناقشات يمن و لبنان و دارفور سودان که روزگاري حياط خلوت مصر محسوب مي شدند ميانجي گري کند.
علاوه بر اين، گروه‌هايي مانند حزب الله در لبنان و جنبش حماس فلسطين در نوار غزه محبوبيت دارند و صداي آنها بازتاب بيشتري نسبت به سياست‌هاي رهبران مصر و عرب دارد که تحت حمايت چتر نظامي امريکا قرار دارند حمايتي که پشتوانه مردمي ندارد.
حسني مبارک رئيس جمهور هشتاد و دو ساله مصر که نزديک به سي سال است بر اين کشور حکمراني مي کند و احتمال دارد در انتخابات سال آينده هم نامزد شود به پيمان صلح با اسرائيل که انور سادات امضا کرده بود پايبند ماند و با قدرت در اردوگاه امريکا قرار گرفت.
عمرو حمزاوي تحليلگر مرکز کارنگي در امور خاورميانه معتقد است آنچه حسني مبارک فاقد ان است ديدگاه است. وي مي گويد مبارک رهبري نيست که داراي ديدگاه باشد و سن او بالاتر از ان است که بتواند ديدگاهي داشته باشد.
براي پي بردن به ميزان تضعيف نقش مصر مي توان به ترکيه نگاه کرد که خود را از کشوري با اقتصاد ضعيف که در حاشيه اروپا قرار دارد به يک بازار نوپا و قدرت منطقه اي تبديل کرد. صندوق بين المللي پول پيش بيني کرده است اقتصاد ترکيه که از امتياز ثبات سياسي و اصلاحات همسو با بازار برخوردار است امسال هفت و هشت دهم درصد رشد کند و يکي از بهترين عملکردها را در جهان به ثبت برساند هرچند رشد اقتصادي مصر نيز بيش از شش درصد پيش بيني شده است.
جايگاه سياسي و فرهنگي ترکيه نيز درجهان عرب که سال‌ها تحت حاکميت امپراتوري عثماني بود تقويت شده است ترکيه به عنوان تنها کشور مسلمان نشين عضو ناتو در گذشته از وارد شدن به بحران خاورميانه پرهيز مي کرد ولي در سالهاي اخير از نفود و جايگاه خود براي ميانجي گري در کشمکشهاي دشوار استفاده کرده است
يکي از نشانه‌هاي افزايش نفوذ ترکيه اين است که باراک اوباما رئيس جمهور امريکا ترکيه را به عنوان نخستين کشور اسلامي براي سفر به آنجا پس از انتخاب شدن به رياست جمهوري امريکا انتخاب کرد آنکارا اين انتخاب اوباما را موفقيتي ديپلماتيک براي خود دانست هرچند اوباما بعدا قاهره را براي ايراد سخنراني مهمي خطاب به جهان اسلام انتخاب کرد.
اردوغان زماني که در ماه مه گذشته اسرائيل را به علت پياده کردن نيرو درکشتي ترکيه اي حامل کمک به نوار غزه محکوم کرد به قهرمان ملتهاي عربيتبديل شد و ساکنان محله فقير نشين منشاه ناصر در قاهره پرچمهاي ترکيه را از پنجره منازلشان اويختند.
همچنين توجه ملتهاي عربي به فرهنگ ترکيه افزايش يافته است و سريالهاي ترکي و موسيقي و خوراکي هاي سنتي ترکيه و تاريخ عثماني در کشورهاي عربي محبوبيت پيدا کرده است به طوري که گردشگران عرب بسياري راهي استانبول شده اند و اين شهر به مکاني محبوب براي برگزاري جشنهاي ازدواج جوانان عرب تبديل شده است.
اما دموکراسي تنها راه قدرت گرفتن نيست به عنوان مثال قطر و امارات از انزوايي که در دهه 1960 داشتند خارج و به علت استفاده از درآمدهاي نفت و گاز براي ايجاد ساختارهاي زيربنايي به دو کشور سرشناس در منطقه خليج فارس تبديل شدند.
ژان فرانسوا سيزنيک استاد دانشگاه جرج تاون مي گويد موفقيت امارات بيش از ان که به علت نفت باشد به علت داشتن ديدگاه بود اين موفقيت عمدتا مديون دو شيخ فعال يعني شيخ زايد در ابوظبي و شيخ راشد در دبي است در دوره حکومت اين دو نفر امارات به دنياي نوين پاي گذاشت. وي افزود امارات که چهار ميليون نفر جمعيت دارد و اکثر ساکنان ان کارگران خارجي هستند مي تواند به سرعت خود را با متغيرها و فرصتها تطبيق دهد.
شايد مصريها نسبت به کشورهاي خليج فارس هويت ملي محکمتري داشته باشند ولي قدرت خريد آنها ضعيف است به طوري که يک پنجم مصري ها در فقر زندگي مي کنند و سي درصد انها بي سواد هستند و نرخ تورم مواد غذايي در اين کشور به بيست و دو درصد مي رسد.
فاروق مجدي دانشجوي دانشگاه المستقبل قاهره مي گويد قطر پول دارد و مي‌داند که چگونه به خوبي آن را خرج کند کشور ما هم پول دارد ولي به خوبي ان را خرج نمي کند.
مشارکت مصر در تلاشهايي که امريکا براي برقراري صلح در منطقه خاورميانه انجام داد کمکي به بهبود جايگاه اين کشور نکرد به گونه اي که شکست اين تلاشها ثابت کرد مشارکت مصر بيش از ان که تاثير مثبت داشته باشد به باري بر دوش اين کشور تبديل شده است.
جمال سلطان از مرکز پژوهش‌هاي سياسي و راهبردي الاهرام مي گويد سادات و مبارک و ديگران وعده داده بودند که صلح با اسرائيل صلحي جدا از ديگر کشورهاي عربي نخواهد بود و صلح به رفاه منجر خواهد شد هم اکنون بسياري از عربها مصر را کشوري متحد امريکا براي حفظ نظم مورد نظر امريکا يا اجراي سياست‌ها و طرح‌هاي واشنگتن در منطقه مي دانند.
مصر هر سال حدود يک ميليارد و سيصد ميليون دلار کمک نظامي از امريکا دريافت مي کند و يکي از بزرگترين سفارتخانه هاي امريکا در جهان در قاهره قرار دارد. مصر و عربستان بزرگترين متحدان امريکا در بين کشورهاي عربي محسوب مي شوند در دوره حکومت حسني مبارک نقش ديپلماتيک اصلي مصر تسهيل مذاکرات صلح بين اسرائيل و فلسطيني‌ها بود و در سالهاي اخير مصر براي آشتي دادن فتح و حماس تلاش مي کرد ولي اين تلاشها تاکنون نتيجه اي نداشته است.
در يکي از تلکس‌هاي ديپلماتيک محرمانه امريکا که پايگاه اينترنتي ويکي‌ليکس آن را منتشر کرد به نقل از شيخ حمد بن جاسم آل‌ثاني امير قطر آمده است مصر با طولاني کردن مذاکرات آشتي بين فلسطيني ها اهدافي پنهان را دنبال مي کند.
يکي ديگر از علل تضعيف نقش مصر در خارج از اين کشور غرق شدن در مشکلات داخلي است. رها شدن از چالش‌هاي سياسي انرژي زيادي مصرف مي کند و فساد و بوروکراسي موجب تضعيف تلاشها براي اصلاحات اقتصادي در مصر شده است. دردوره حکومت حسني مبارک مصر روابط خود با جهان عرب را در دهه 1980 بهبود بخشيد و بر شورش اسلامگرايان در داخل در دهه 1990 غلبه کرد و از سال 2004 اصلاحاتي اقتصادي را به اجرا گذاشت که منجر به افزايش رشد اقتصادي به هفت درصد در سه سال پياپي شد؛ ولي افزايش قيمت جهاني مواد غذايي و سپس بحران اقتصادي جهاني از سرعت رشد اقتصادي مصر کاست با اين حال مصر از بالا بودن جمعيت خود که به هفتاد و نه ميليون نفر مي رسد رنج مي برد.
|
|